Polska, Węgry oraz Czechy naruszyły unijne prawo nie udzielając Włochom i Grecji pomocy poprzez
relokację wnioskodawców o udzielenie ochrony międzynarodowej
Skarga
Komisja Europejska wniosła do Trybunału o stwierdzenie, że nie podając regularnie, nie rzadziej niż co trzy miesiące,
odpowiedniej liczby osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej, które można szybko relokować na
jej terytorium, od 16.3.2016 r. Rzeczpospolita Polska (RP), Węgry oraz Republika Czeska (RC) uchybiły
zobowiązaniom, które na niej ciążyły na mocy art. 5 ust. 2 decyzji Rady (UE) 2015/1523 z 14.9.2015 r.
ustanawiającej środki tymczasowe w obszarze ochrony międzynarodowej na rzecz Włoch i Grecji (Dz.Urz. L Nr 239
z 2015 r., s. 146) oraz art. 5 ust. 2 decyzji Rady (UE) 2015/1601 z 22.9.2015 r. ustanawiającej środki tymczasowe
w obszarze ochrony międzynarodowej na rzecz Włoch i Grecji (Dz.Urz. L Nr 248 z 2015 r., s. 80), a w konsekwencji
uchybiła pozostałym zobowiązaniom dotyczącym relokacji, które na niej ciążyły na mocy art. 5 ust. 4–11 każdej
z tych dwóch decyzji.
Stanowisko TS
Obligatoryjnych charakter decyzji 2015/1523 oraz decyzji 2015/1601
W akty instytucji Unii korzystają z domniemania zgodności z prawem. Trybunał stwierdził, że od chwili przyjęcia
decyzji 2015/1523 i decyzji 2015/1601 miały one charakter obligatoryjny wobec RP i RC, a zatem te państwa miały
obowiązek przestrzegać tych unijnych aktów i wykonywać je w trakcie całego dwuletniego okresu ich
stosowania. To samo dotyczy Węgier w odniesieniu do decyzji 2015/1601 (wyrok Komisja/Niemcy, C-620/16, pkt 85).
Wyjątki ze względu na porządek publiczny lub bezpieczeństwo publiczne
Zdaniem TS chociaż art. 72 TFUE przewiduje, że tytuł V TFUE nie narusza wykonywania przez państwa
członkowskie obowiązków dotyczących utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego,
to nie można interpretować go w ten sposób, że przyznaje państwom członkowskim uprawnienie do odstąpienia od
postanowień Traktatu wyłącznie ze względu na powołanie się na te obowiązki (wyrok Komisja/Dania, C-461/05, pkt
53).
Prawo do odmowy relokacji
W art. 5 decyzji 2015/1601, który w ust. 7 – tożsamy z art. 5 ust. 7 decyzji 2015/1523 – przewidziano, że państwa
członkowskie zachowują prawo do odmowy relokacji wnioskodawcy wyłącznie w przypadku wystąpienia
uzasadnionych powodów wskazujących, że dana osoba może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego
lub porządku publicznego, lub w przypadku wystąpienia poważnych podstaw zastosowania przepisów dotyczących
wykluczenia, określonych w art. 12 i 17 dyrektywy 2011/95 (wyrok Słowacja i Węgry/Rada, pkt 308). Artykuł 5 ust. 4
decyzji 2015/1523 oraz art. 5 ust. 4 decyzji 2015/1601 przewidują, że państwo członkowskie relokacji może podjąć
decyzję o odmowie zgody na relokację osoby ubiegającej się o udzielenie ochrony międzynarodowej wskazanej
przez Grecja lub Włochy w celu relokacji wyłącznie wtedy, gdy istnieją uzasadnione powody, o których mowa w art. 5
ust. 7, czyli w przypadku wystąpienia uzasadnionych powodów wskazujących, że dana osoba może stanowić
zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego na jego terytorium. Trybunał stwierdził, że
szczegółowe zasady stosowania omawianego mechanizmu określone w art. 5 każdej z tych decyzji odzwierciedlają
reguły zgodnie z którymi art. 72 TFUE, jako postanowienie wprowadzające odstępstwo, podlega ścisłej wykładni,
a tym samym nie przyznaje państwom członkowskim uprawnienia do odstąpienia od stosowania unijnych przepisów
poprzez samo powołanie się na interesy związane z utrzymaniem porządku publicznego i ochroną bezpieczeństwa
wewnętrznego, lecz nakłada na nie obowiązek udowodnienia konieczności zastosowania przewidzianego w tym
postanowieniu odstępstwa w celu wykonywania ich obowiązków w tym zakresie.
Trybunał analizował „poważne podstawy” zastosowania przepisów dotyczących „wykluczenia” określonych w art. 12
i 17 dyrektywy 2011/95, które to podstawy pozwalały państwu członkowskiemu odmówić relokacji osoby ubiegającej
się o udzielenie ochrony międzynarodowej. Z orzecznictwa TS wynika, że właściwy organ danego państwa
członkowskiego może powoływać się na podstawę wykluczenia przewidzianą w art. 12 ust. 2 lit. b) i w art. 17 ust. 1
lit. b) dyrektywy 2011/95, które dotyczą popełnienia przez osobę ubiegającą się o udzielenie ochrony
międzynarodowej „poważnego przestępstwa”, dopiero po przeprowadzeniu – indywidualnie dla każdego
przypadku – oceny konkretnych znanych mu okoliczności w celu ustalenia, czy istnieją poważne powody, aby
uznać, że czyny popełnione przez zainteresowanego, spełniającego poza tym kryteria uzyskania wnioskowanego
statusu, są objęte zakresem tej podstawy wykluczenia (wyrok Ahmed, C-369/17, pkt 48, 55, 58). Przy czym



dokonanie oceny powagi rozpatrywanego czynu zabronionego wymaga przeprowadzenia pełnej analizy wszystkich
okoliczności danego przypadku.
Trybunał dokonał szczegółowej analizy powodów określanych jako „uzasadnione”, pozwalających uznać, że
osoba ubiegająca się o udzielenie ochrony międzynarodowej stanowi „zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego
lub porządku publicznego” na terytorium danego państwa członkowskiego relokacji. Powody te pozwalają danemu
państwu, na podstawie art. 5 ust. 4 każdej z decyzji 2015/1523 i 2015/1601, na odmowę zgody na relokację osoby
ubiegającej się o udzielenie ochrony międzynarodowej wskazanej przez Grecję lub Włochy, a na podstawie art. 5 ust.
7 każdej z tych decyzji na odmowę relokacji osoby ubiegającej się o udzielenie ochrony międzynarodowej. W ocenie
TS te powody muszą być „racjonalne”, a nie „poważne”, i niekoniecznie muszą dotyczyć popełnienia poważnego
przestępstwa bądź poważnego przestępstwa o charakterze niepolitycznym popełnionego poza państwem, które
przyjęło taką osobę, i przed jej przyjęciem jako uchodźcy, lecz wymagają jedynie przedstawienia dowodu „zagrożenia
dla bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego”, pozostawiają one państwom relokacji większy zakres
uznania niż poważne podstawy zastosowania przepisów dotyczących wykluczenia określonych w art. 12 i 17
dyrektywy 2011/95.
Trybunał uznał, że podobnie jak w przypadku poważnych podstaw zastosowania przepisów dotyczących wykluczenia
określonych w art. 12 i 17 dyrektywy 2011/95, na uzasadnione powody wskazujące, że osoba ubiegająca się
o udzielenie ochrony międzynarodowej może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego lub porządku
publicznego, organy państwa członkowskiego relokacji mogą powołać się wyłącznie w obliczu spójnych,
obiektywnych i dokładnych informacji uzasadniających podejrzenie, że dany wnioskodawca stanowi takie
zagrożenie, aktualne albo potencjalne, i po przeprowadzeniu – indywidualnie dla każdej osoby, której relokacja jest
proponowana – oceny znanych im okoliczności w celu ustalenia, czy w świetle całościowej analizy wszystkich
okoliczności danego konkretnego przypadku istnieją takie uzasadnione powody. Wynika stąd zdaniem TS, że
mechanizm przewidziany, w kontekście procedury relokacji, w art. 5 ust. 4 i 7 każdej z decyzji 2015/1523 i 2015/1601
przewidywał dla właściwych organów państwa członkowskiego relokacji możliwość powoływania się na poważne
podstawy lub uzasadnione powody związane z utrzymaniem bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego
na ich terytorium tylko po zbadaniu dla każdego przypadku z osobna rzeczywistego lub potencjalnego zagrożenia,
jakie dana osoba ubiegająca się o udzielenie ochrony międzynarodowej stanowi dla jego interesów. Mechanizm ten
sprzeciwiał się temu, aby państwo członkowskie arbitralnie mogło powołać się, wyłącznie do celów prewencji ogólnej
i bez wykazania bezpośredniego związku z indywidualnym przypadkiem, na art. 72 TFUE w celu uzasadnienia
zawieszenia, a nawet zaprzestania, wykonywania zobowiązań, które na nim ciążą na mocy decyzji 2015/1523 lub
decyzji 2015/1601. Zdaniem TS wyjaśnia to, dlaczego art. 5 ust. 2 każdej z decyzji 2015/1523 i 2015/1601, który
dotyczył pierwszego etapu procedury relokacji i nakładał na państwa relokacji obowiązek podawania, nie rzadziej niż
co trzy miesiące, liczby osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej, nadał temu obowiązkowi
bezwarunkowy charakter i nie przewidywał możliwości powoływania się przez te państwa na istnienie zagrożenia dla
bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego na ich terytorium w celu uzasadnienia niestosowania tego
przepisu. Brak wskazania na tym początkowym etapie tej procedury wnioskodawców, którzy mogliby zostać
relokowani do danego państwa członkowskiego, uniemożliwiał bowiem dokonanie zindywidualizowanej oceny ryzyka,
jakie mogliby oni stanowić dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa narodowego tego państwa członkowskiego.
Reasumując TS orzekł, że nie podając regularnie, nie rzadziej niż co trzy miesiące, odpowiedniej liczby osób
ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej, które można szybko relokować na jej terytorium,
Rzeczpospolita Polska od 16.3.2016 r., Węgry od 25.12.2015 r., a Republika Czeska od 13.8.2016 r. uchybiły
zobowiązaniom, które na niej ciążyły na mocy art. 5 ust. 2 decyzji 2015/1523 i art. 5 ust. 2 decyzji 2015/1601,
a w konsekwencji pozostałym zobowiązaniom dotyczącym relokacji, które na niej ciążyły na mocy art. 5 ust.
4–11 każdej z tych dwóch decyzji.
Z wyroku wynika, że Polska, Węgry i Czechy naruszyły prawo UE nie podając regularnie odpowiedniej liczby osób
ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej, które można szybko relokować na ich terytorium,
a konsekwencji doprowadzając do braku rzeczywistego przyjęcia odpowiedniej liczby migrantów. Na szczególną
uwagę zasługują w tym zakresie wyjaśnienia TS odnośnie podstaw odmowy relokacji migrantów przez państwa
członkowskie, w tym wykładnia poszczególnych terminów użytych w unijnych aktach prawnych. Należy zaznaczyć,
że sprzeciw Polski, Węgier i Czech wobec mechanizmu przymusowego przyjmowania migrantów przez wszystkie
państwa członkowskie UE doprowadził do wycofania się przez instytucje UE z tych działań w takim kształcie.
Wyrok TS z 2.4.2020 r., Komisja przeciwko Polsce (Mécanisme temporaire de relocalisation de demandeurs
de protection internationale), C-715/17, C-718/17 i C-719/17