Przyznane organom podatkowym w art. 262 ustawy z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j.: Dz.U. z 2019 r.,
poz. 900 ze zm.; dalej jako: OrdPU) uprawnienie do stosowania kar porządkowych, ma na celu
dyscyplinowanie uczestników postępowania i przeciwdziałanie obstrukcji procesowej powodującej jego
przedłużanie, a niekiedy wręcz nawet uniemożliwienie jego zakończenia. Odmowa udzielenia przez osobę
fizyczną wynajmującą lokale użytkowe podmiotom prowadzącym w nich działalność gospodarczą informacji
o powierzchni tych lokali, dla celów ustalenia wysokości podatku od nieruchomości, nie może być
uzasadniana obawą o ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa i narażeniem się na
odpowiedzialność za czyn nieuczciwej konkurencji – wynika z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.
T.B. była kilkukrotnie wzywana, w celu ustalenia wysokość podatku od nieruchomości, do wskazania powierzchni
użytkowej zajmowanej na prowadzenie działalności gospodarczej przez podmioty wynajmujące lokale w należącej do
niej nieruchomości. Prezydenta Miasta B. nałożył na nią karę porządkową z powodu bezzasadnej odmowy złożenia
wyjaśnień. W zażaleniu na to postanowienie T.B. wskazała, że od początku aktywnie uczestniczy w postępowaniu
i zawsze odpowiadała na wezwania organu. Dowodziła też, że ujawnienie żądanych informacji będzie naruszeniem
tajemnicy przedsiębiorstwa i może ją narazić stronę na odpowiedzialność za czyn nieuczciwej konkurencji.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. odmówiło uchylenia zaskarżonego postanowienia. Organ wyjaśnił, że
choć T.B. każdorazowo odpisywała na wezwania, to odpowiedzi te nic nie wnosiły do sprawy, w żadnym z nich
strona nie wyjawiła bowiem faktycznych powierzchni wynajmowanych innym podmiotom na prowadzenie działalności
gospodarczej. Nie jest możliwe merytoryczne rozpatrzenie sprawy bez ujawnienia przez podatnika – osobę fizyczną
powierzchni użytkowej zajętej na działalność gospodarczą przez inne podmioty, gdyż wysokość podatku od
nieruchomości uzależniona jest od sposobu wykorzystania nieruchomości. Przeprowadzone przez organ kontrole
oraz oględziny nieruchomości również nie pozwoliły na ustalenie niezbędnych danych, dlatego konieczne było
zdyscyplinowanie podatniczki, aby zapewnić sprawny przebieg postępowania i umożliwić wydanie rozstrzygnięcia
w sprawie.
W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach T.B. dowodziła, że organ powinien ją jednak
przesłuchać, a nie podejmować próby uzyskania informacji wymuszonych pod rygorem nałożenia kary porządkowej.
Skarżąca podkreślała też, że odmówiła udzielenia wyjaśnień z uwagi na obawę wyjawienia tajemnicy przedsiębiorcy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach oddalił skargę T.B. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że celem art.
262 § 1 OrdPU jest zdyscyplinowanie uczestników postępowania, tak aby by przebiegało ono sprawnie i kończyło się
w określonym przepisami terminie. W sytuacji, gdy podatnik nie stosuje się do wezwania organu, organ podatkowy
ma prawo podjąć dopuszczalne prawem kroki zmierzające do uzyskania od podatnika wyjaśnień, czy przedstawienia
dowodu.
Sąd I instancji nie uwzględnił argumentacji skarżącej, że ujawnienie żądanych informacji może ją narazić na
odpowiedzialność za czyn nieuczciwej konkurencji. Jak wyjaśniono, że nie wystarczy samo przekonanie podmiotu
dysponującego informacją o działalności przedsiębiorcy, że posiadane przez niego dane mają charakter poufny.
Poufność danych musi być wyraźnie lub w sposób dorozumiany zamanifestowana przez samego przedsiębiorcę.
Ponadto, aby określone informacje mogły zostać objęte tajemnicą przedsiębiorcy muszą ze swojej istoty dotyczyć
kwestii, których ujawnienie obiektywnie mogłoby negatywnie wpłynąć na sytuację przedsiębiorcy z wyłączeniem
informacji, których upublicznienie wynika np. z przepisów prawa (zob. wyrok WSA w Opolu z 9.1.2018 r., II SA/Op
583/17).
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną podatniczki podkreślając, że z asadniczą przesłanką
nałożenia kary porządkowej jest „bezzasadność odmowy” dokonania konkretnej czynności procesowej przez
stronę, czyli odmowę nie mającą podstaw w obiektywnych okolicznościach sprawy. Nie ma zatem znaczenia
to, czy w przekonaniu strony powinna ona ten obowiązek wykonać, lecz o kwestię istnienia faktycznych przeszkód
w jego wykonaniu, te zaś nie miały miejsca. Sąd nie podzielił też argumentacji skarżącej w zakresie narażenia się na
odpowiedzialność za czyn nieuczciwej konkurencji. Samo ogólne powołanie się na tajemnicę przedsiębiorstwa,
w sytuacji gdy chodzi o ustalenie powierzchni, na której prowadzi ono swą działalność jest niewystarczające. Aby
dana informacja podlegała ochronie, tj. stanowiła tajemnicę przedsiębiorcy, musi zostać wykazane, że przedsiębiorca
podjął działania w celu zachowania poufności tych informacji, zaś informacje te muszą ze swojej istoty dotyczyć
kwestii, których ujawnienie obiektywnie mogłoby negatywnie wpłynąć na sytuację przedsiębiorcy, czyli np. informacje



o charakterze technicznym, technologicznym, organizacyjnym przedsiębiorstwa, informacje posiadające choćby
minimalną wartość gospodarczą (zob. wyrok NSA z 10.1.2014 r., I OSK 2112/13).
Informacje o powierzchni użytkowej zajmowanej na prowadzenie działalności gospodarczej przez podmioty
wynajmujące lokale użytkowe, w kontekście braku wskazania ich przez stronę w deklaracji, jako konieczne
i niezbędne do wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, uprawniały organ podatkowy do wezwania skarżącej w drodze
art. 155 § 1 OrdPU do złożenia wyjaśnień. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, ponieważ podatniczka nie
zastosowała się do wezwania, organ miał prawo nałożyć karę porządkową. Organ podatkowy prowadząc
postępowanie decyduje jakie czynności w danym stadium postępowania, uwzględniając również zasadę
szybkości jego prowadzenia, należy przeprowadzić, w tym do jakich czynności wskazanych w art. 155 § 1
OrdPU wezwać stronę czy też innych uczestników postępowania. Skarżąca nie mogła zatem w sposób
arbitralny decydować, czy taki obowiązek wykona czy też nie.
Wyrok NSA z 29.5.2020 r., II FSK 2755/19