Przesłanki odstąpienia od wymierzenia kary przedsiębiorcy za błędy w zgłoszeniu SENT
Kategoria: Prawo administracyjne
Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, odstąpienie od kary, SENT, błędy w zgłoszeniu, przewoźnik, interes publiczny, proporcjonalność kar, SystMonitDrogU
Naczelny Sąd Administracyjny podjął decyzję, że w przypadku odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej za błędy w zgłoszeniu SENT należy uwzględnić okoliczności naruszenia oraz postawę przewoźnika. Interes publiczny nie zawsze uzasadnia karę za uchybienia formalne, szczególnie jeśli nie stanowią one realnego zagrożenia dla Skarbu Państwa. Sprawa dotyczyła przewoźnika, który poprawił błąd w zgłoszeniu po jego stwierdzeniu, a mimo braku zaległości otrzymał karę pieniężną.
Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że przy analizie przesłanek odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej za błędy w zgłoszeniu SENT nie można pominąć okoliczności, w jakich nastąpiło naruszenie, przyczyn powstałego naruszenia, postawy przewoźnika w trakcie i po przeprowadzeniu kontroli. Nie ma interesu publicznego w tym, aby nakładać na działającego legalnie przewoźnika dolegliwą karę pieniężną tylko z tej przyczyny, że dopuścił się on pewnych uchybień formalnych, jeżeli nie stanowiły one realnego zagrożenia interesów Skarbu Państwa w postaci możliwości szczuplenia dochodów budżetowych i zostały usunięte w całości lub w znacznej części w toku kontroli. Stan faktyczny Po przeprowadzeniu kontroli przewozu oleju napędowego ustalono, że w zgłoszeniu SENT podano dane niezgodne ze stanem faktycznym, w zakresie miejsca załadunku. Przewoźnik - D.P. wyjaśnił, że niezwłocznie po stwierdzeniu pomyłki skorygował zgłoszenie SENT. Po uzyskaniu informacji od Urzędu Skarbowego i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, że przedsiębiorca nie posiada żadnych zaległości, Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego w K. nałożył na D.P. karę pieniężną w wysokości 10 tys. zł. D.P. w odwołaniu dowodził, że ujawnione nieprawidłowości są wynikiem oczywistego błędu przy wprowadzaniu danych w trakcie zgłaszania przewozu -wadliwego kliknięcia w jedną z wykorzystywanych lokalizacji podpowiadanych przez program komputerowy, bezpośrednio sąsiadującą na ekranie z danymi właściwymi. Wskazał też, że mimo braku zaległości w płaceniu zobowiązań wobec ZUS i US dla jego jednoosobowej firmy tak wysoka kara pieniężna jest dużym obciążeniem i wywoła nieprzewidywalne negatywne skutki finansowe. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w K. utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji. Organ nie dopatrzył się w niniejszej sprawie okoliczności, o którym mowa w art. 24 ust. 3 ustawy z 9.3.2017 r. systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (t.j..: Dz. U. z 2020 r. poz. 859, dalej jako: SystMonitDrogU), uzasadniających odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej za stwierdzone podczas kontroli naruszenia. W ocenie organu, zwolnienie z kary jest uzasadnione jedynie w sytuacjach szczególnych i wyjątkowych, na które strona nie miała wpływu i które były niezależne od sposobu jej postępowania. W tym przypadku pozostawałoby w sprzeczności z interesem publicznym, który wymaga by przypadające budżetowi należności publicznoprawne były płacone we właściwych wielkościach i we właściwym czasie. Stanowiska WSA i NSA Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach oddalił skargę D.P. uznając, że D.P. nie wykazał ważnego interesu przewoźnika uzasadniającego odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej, pod pojęciem tym nie można bowiem kwalifikować naturalnego dążenia zobowiązanego do zminimalizowania obciążeń finansowych bez zaistnienia szczególnych przyczyn. Niedopuszczalne z punktu widzenia interesu publicznego, interpretowanego z uwzględnieniem zasad konstytucyjnych, w tym obowiązku ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, jest przerzucanie odpowiedzialności finansowej wysyłającego na budżet Państwa, a więc pośrednio na wszystkich obywateli za niewypełnienie przez niego swoich ustawowych obowiązków. Sąd nie podzielił też zarzutów co do naruszenia zasady proporcjonalności. Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok oraz decyzje organów obu instancji uznając za błędne interpretowanie pojęcia „interes publiczny”, jako przesłanki darowania kary pieniężnej na podstawie art. 24 ust. 3 SystMonitDrogU, w sposób zawężający - profiskalny. Dokonując jego wykładni należy uwzględnić cele SystMonitDrogU, czyli m.in.: ochronę legalnego handlu towarami uznanymi przez krajowego prawodawcę za "wrażliwe", ułatwienie walki z "szarą strefą" oraz ograniczenie poziomu uszczupleń w kluczowych dla budżetu państwa podatkach. Nie należy do nich zwiększanie dochodów budżetu państwa z tytułu kar nakładanych na podmioty działające w sposób legalny, dopuszczających się uchybień formalnych czy też oczywistych omyłek, związanych m.in. z wątpliwościami dotyczącymi wykładni i stosowania przepisów SystMonitDrogU. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, pojęcie "ważny interes przewoźnika" należy interpretować analogicznie do "ważnego interesu podatnika", nie należy zatem ograniczać go jedynie do sytuacji nadzwyczajnych, losowych, na które strona postępowania nie miała wpływu. Ważny interes podatnika (przewoźnika) to również sytuacja ekonomiczna, życiowa czy możliwość zarobkowania. Natomiast „interes publiczny” to dyrektywa postępowania nakazująca respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa lub danej społeczności lokalnej takich jak: sprawiedliwość, równość, bezpieczeństwo i zaufanie obywateli do organów władzy publicznej, a także wyeliminowanie sytuacji, gdy rezultatem zapłaty należności będzie obciążenie Skarbu Państwa kosztami pomocy (zob. wyrok NSA z 22.1.2020 r., II GSK 629/19, ; wyrok NSA z 7.12.2018 r., II GSK 1696/18, ; wyrok NSA z 28.8.2019 r., II GSK 360/19, ). Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, przy ocenie, czy za odstąpieniem od nałożenia kary pieniężnej przemawia interes publiczny, należy również uwzględnić, czy podmiot odpowiedzialny za naruszenie prowadził działalność zgodną z prawem i czy w związku z tym naruszeniem doszło do uchybienia w zapłacie należnych podatków (zob. wyrok NSA z 21.11.2019 r., II GSK 1133/19, ; wyrok WSA w Krakowie z 11.9.2019 r., III SA/Kr 450/19, ). W uzasadnieniu wyroku podkreślono też, że na pojęcie interesu publicznego składają się nie tylko zasady powszechności ponoszenia danin publicznych i nieobciążania budżetu Państwa, lecz również proporcjonalność nałożenia kary pieniężnej w odniesieniu do całokształtu okoliczności stanu faktycznego. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że na skutek uchylenia decyzji rolą organu będzie dokonanie oceny, czy w interesie publicznym leży nakładanie wielotysięcznych kar pieniężnych na podmioty, które dopuściły się wyłącznie uchybień formalnych związanych z naruszeniem obowiązków przewidzianych w SystMonitDrogU, jaki jest stosunek kar nałożonych za cztery przewozy dokonywane w tym samym czasie tym samym transportem do dochodu skarżącego z tych przewozów, czy stwierdzone uchybienia stwarzają realne zagrożenia uszczuplenia dochodów podatkowych budżetu państwa, czy są dokonywane w ramach oszustwa, czy nieprawidłowości te zdarzyły się sporadycznie czy też występują na tyle często u tego przewoźnika, że świadczą o nienależytej staranności w prowadzeniu swoich interesów. W szczególności organ oceniając, czy zaistniała przesłanka "interesu publicznego", powinien rozważyć, czy nałożenie na skarżącego kary pieniężnej realizuje cel SystMonitDrogU, czy też wymierzona przedsiębiorcy kara pieniężna narusza wywodzoną z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP zasadę proporcjonalności, która nakazuje organom państwowym użycie jedynie takich środków, które są niezbędne dla osiągnięcia konkretnego celu, a w rezultacie czy w interesie publicznym jest nakładanie na skarżącego dotkliwej kary pieniężnej tylko z tej przyczyny, że dopuścił się uchybienia, które usunął w możliwie najszybszym czasie. Wyrok NSA z 18.5.2020 r., II GSK 220/20
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił decyzje organów niższych instancji, interpretując pojęcie 'interes publiczny' w szerszym kontekście. Podkreślił, że kara pieniężna powinna być proporcjonalna do uchybień i brać pod uwagę rzeczywiste zagrożenia dla dochodów budżetowych. Wyrok ten otwiera dyskusję na temat stosunku kar pieniężnych do uchybień formalnych w systemie monitorowania przewozu towarów i obrotu paliwami opałowymi.