Adres wskazany przez stronę adresem do doręczeń
Kategoria: Prawo administracyjne
Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, wyrok, NSA, adres do doręczeń, mieszkanie, postępowanie egzekucyjne, egzekucja, zarzuty, terminy, doręczenia, postępowanie administracyjne
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 10.1.2020 r. przedstawił stanowisko dotyczące możliwości wskazania adresu do doręczeń innego niż miejsce pobytu. NSA podkreślił, że pojęcie 'mieszkania' jest szersze niż miejsce zamieszkania i może obejmować również adres wskazany przez stronę postępowania. Artykuł omawia również zagadnienia związane z egzekucją, postępowaniem egzekucyjnym oraz zasady doręczeń w postępowaniu administracyjnym.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 10.1.2020 r. (II OSK 417/18) zaprezentował stanowisko, zgodnie z którym nie jest wykluczone wskazanie adresu do doręczeń innego niż miejsce pobytu. Zdaniem NSA nie można utożsamiać pojęcia „mieszkania” jedynie z miejscem zamieszkania. Jest to bowiem pojęcie szersze i należy uznać, że pod pojęciem tym mieści się również adres wskazany przez samą stronę postępowania. Stan faktyczny sprawy Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wyrokiem z 7.8.2017 r. (II SA/Kr 664/17, ) oddalił skargę A.S. (dalej: Skarżąca) na postanowienie Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Krakowie w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie zarzutów zgłoszonych w postępowaniu egzekucyjnym. Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosła Skarżąca, wyrok zaskarżyła w całości i zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, które to naruszenie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy w postaci art. 1 § 1 i 2 ustawy z 25.7.2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2167 ze zm., dalej: PrUSA) w zw. z art. 151 ustawy z 30.8.2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm., dalej: PostAdmU) w związku z art. 44 § 4 KPA i art. 18 ustawy z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1438 ze zm., dalej: EgzAdmU) z w zw. z art. 25 KC polegające na oddaleniu zamiast uwzględnienia skargi, a w konsekwencji nieuchyleniu postanowienia Małopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Krakowie i nierozpatrzeniu merytorycznie zarzutów składanych przez wnoszącą w postępowaniu egzekucyjnym, co jest wynikiem błędnego przyjęcia przez WSA w Krakowie, iż nastąpiła fikcja doręczenia Skarżącej tytułu wykonawczego na adres, pod którym Skarżąca nie zamieszkiwała i nie zamieszkuje. Z uzasadnienia wyroku NSA Zdaniem NSA skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Odnosząc się do zarzutów sformułowanych w podstawie skargi kasacyjnej NSA stwierdził, iż zarzut naruszenia art. 1 § 1 i 2 PrUSA w związku z art. 151 PostAdmU w zw. z art. 44 § 4 KPA i art. 18 EgzAdmU w zw. z art. 25 KC nie jest zasadny. W pierwszej kolejność NSA wskazał, że doręczenie zobowiązanemu tytułu wykonawczego odbywa się na zasadach określonych w art. 39 i nast. KPA w związku z art. 18 EgzAdmU. Zgodnie z art. 26 § 5 pkt 1 EgzAdmU, wszczęcie egzekucji następuje z chwilą doręczenia zobowiązanemu tytułu wykonawczego, ale nie oznacza to, że czynności poprzedzające wszczęcie egzekucji nie należą do czynności z zakresu postępowania egzekucyjnego. Istnieje bowiem różnica między „postępowaniem egzekucyjnym” a samą „egzekucją”. Przez egzekucję należy rozumieć zespół działań zmierzających do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego, podejmowanych w celu doprowadzenia do wykonania obowiązku, a przez postępowanie egzekucyjne – prowadzone przez organ egzekucyjny postępowanie, w ramach którego dochodzi do zastosowania czynności egzekucyjnych. W konsekwencji, postępowanie egzekucyjne zostaje wszczęte z chwilą złożenia przez wierzyciela wniosku o wszczęcie egzekucji, a jeżeli organ egzekucyjny jest równocześnie wierzycielem, to dniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest dzień wystawienia przezeń tytułu wykonawczego. Zasady doręczeń w postępowaniu administracyjnym Artykuł 42 § 1 KPA nakazuje doręczenie pism osobom fizycznym w ich mieszkaniu lub miejscu pracy. Zdaniem NSA nie można więc utożsamiać pojęcia „mieszkania” jedynie z miejscem zamieszkania. Jest to bowiem pojęcie szersze i należy uznać, iż pod pojęciem tym mieści się również adres wskazany przez samą stronę. Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy NSA wskazał, że w dacie wysłania do Skarżącej pisma - tytułu wykonawczego organ egzekucyjny ustalił tak rozumiany adres jej zamieszkania, a co za tym idzie adres dla doręczeń, na podstawie posiadanej dokumentacji obejmującej wydruk z bazy danych ewidencji gruntów i budynków oraz akt notarialny. Na ten adres były wysłane poprzednio przez organ egzekucyjny dwa dokumenty procesowe, tj.: pismo z 30.10.2014 r. informujące Skarżącą, jako nową właścicielkę nieruchomości, o obowiązkach wynikających z decyzji nakazującej rozbiórkę oraz upomnienie z 19.11.2014 r. W ocenie NSA, organy oraz Sąd pierwszej instancji trafnie zauważyły, iż prawidłowość powyższego ustalenia potwierdziły czynności samej Skarżącej. W pierwszej kolejności chodzi o treść wniosku o wznowienie postępowania z 27.9.2015 r. (pamiętać trzeba, że za dzień doręczenia tytułu wykonawczego w trybie art. 44 KPA uznano 4.8.2015 r.). W uzasadnieniu wniosku o wznowienie Skarżąca podała, że od kilku lat przebywa na stałe na terytorium Wielkiej Brytanii, w miejscowości Ipswich, gdzie jest zatrudniona, ale jednocześnie wskazała swój polski adres w części wstępnej pisma. Był to jedyny adres w tym wniosku spełniający wymóg formalny określony w art. 63 § 2 KPA. Skuteczne były także doręczenia dokonywane na ten adres w trakcie dalszych czynności procesowych trybu wznowieniowego, a także czynności związanych z wymierzeniem grzywny w celu przymuszenia, co szczegółowo przedstawiono w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia oraz zaskarżonego wyroku WSA w Krakowie. Nadto, zameldowanie Skarżącej pod wskazanym przez nią adresem potwierdziła informacja z Urzędu Miejskiego w Wadowicach z 12.7.2016 r., a na podstawie informacji z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej ustalono prowadzenie pod wskazanym adresem działalności handlowej. Wskazane wyżej rozumienie art. 42 § 1 KPA sprawia, że nie ma żadnej sprzeczności między twierdzeniami Skarżącej o pobycie w Wielkiej Brytanii, a posiadaniem przez nią adresu dla doręczeń w Wadowicach. Skoro Skarżąca nie podała ani w postępowaniu egzekucyjnym, ani w trakcie postępowania sądowoadministracyjnego, konkretnego adresu swego pobytu w Wielkiej Brytanii, to nie można ocenić ewentualnej konkurencji takiego adresu z adresem ustalonym przez organy. Można jednak, odwołując się do poprzedzających rozważań, stwierdzić, że w świetle art. 42 § 1 KPA, nie jest wykluczone wskazanie adresu do doręczeń innego, niż miejsce pobytu. Mając na uwadze powyższe, NSA wskazał, iż przesyłka zawierająca tytuł wykonawczy została prawidłowo zaadresowana w myśl dyspozycji art. 42 § 1 KPA. W konsekwencji, wobec wypełnienia przesłanek z art. 44 § 4 KPA, nadane pismo, pomimo jego niedoręczenia adresatowi, po jego zwrocie do organu administracyjnego wywołało skutek prawny w postaci przyjęcia fikcji jego doręczenia. Termin złożenia zarzutów i skutki jego uchybienia NSA podkreślił, iż stanowisko zajmowane w orzecznictwie i piśmiennictwie, co do skutków niezłożenia zarzutów w terminie, o którym mowa w art. 27 § 1 pkt 9 EgzAdmU jest jednolite. Zarzuty spóźnione nie podlegają rozpatrzeniu. Zobowiązany nie może także zgłosić nowych zarzutów w toku postępowania zażaleniowego, ani tym bardziej w toku postępowania sądowoadministracyjnego. Zarzuty nie stanowią środka prawnego, który byłby w każdym czasie alternatywny lub konkurencyjny dla innych instytucji możliwych do wdrożenia po upływie terminu z art. 27 § 1 pkt 9 EgzAdmU (wyrok NSA z 2.8.2017 r., II FSK 1922/15; ). Strona, która uchybiła terminowi do wniesienia zarzutu, może złożyć zarzut wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jego wniesienia, zgodnie z art. 58 § 1 KPA. Skutkiem niezłożenia takiego wniosku jest bezskuteczność zarzutu – organ egzekucyjny nie jest uprawniony do rozpatrzenia zarzutu, a jeżeli rozpoznał zarzut mimo uchybienia terminowi, to organ odwoławczy, rozpoznając zażalenie na postanowienie o rozpatrzeniu zarzutu, powinien uchylić postanowienie i umorzyć postępowanie w tym zakresie. W rezultacie NSA uznał, że nie jest skuteczny także podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 151 PostAdmU poprzez oddalenie skargi. W tym stanie rzeczy NSA działając na podstawie art. 184 PostAdmU, oddalił skargę kasacyjną. Komentarz W analizowanym rozstrzygnięciu NSA odniósł się do zasad doręczeń osobom fizycznym pism w postępowaniu administracyjnym. NSA podjął próbę zdefiniowania podstawowego miejsca doręczeń jakim jest mieszkanie adresata i stanął na stanowisku, spójnym z tym dotychczas prezentowanym zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie sądów administracyjnych, zgodnie z którym przez pojęcie „mieszkania adresata” rozumie się rzeczywiste, faktyczne (a nie prawne) mieszkanie adresata. Mieszkaniem takim jest więc każde miejsce, w którym adresat przebywa z zamiarem dłuższego – a nie wyłącznie krótkotrwałego – pobytu, którego okres jest na tyle długi, że umożliwia on dokonanie doręczeń pism (wyrok NSA z 1.2.2011 r. II OSK 1098/10, ). To doprowadziło NSA do wniosku, iż mieszkaniem adresata - w świetle regulacji art. 42 § 1 KPA - jest również adres wskazany przez samą osobę fizyczną, np. w treści podania, jako adres osoby, od której podanie to pochodzi, a doręczenie pod tak ustalony adres uznano w niniejszej sprawie za skuteczne (w trybie art. 44 KPA). Wyrok NSA z 10.1.2020 r., II OSK 417/18
NSA oddalił skargę kasacyjną w opisywanej sprawie, uzasadniając, że przesyłka zawierająca tytuł wykonawczy została prawidłowo zaadresowana. Wyrok NSA podkreśla konieczność złożenia zarzutów w terminie oraz skutki ich uchybienia. NSA określił również pojęcie 'mieszkania adresata' w kontekście doręczeń w postępowaniu administracyjnym.