Przepis art. 94 ust. 2 PrFarm kładzie nacisk na interes ludności, a nie osób prowadzących apteki. Zaskarżona
uchwała nie narusza istoty swobody prowadzenia działalności gospodarczej. Działalność ta jest bowiem
regulowana i zakres tej regulacji może wynikać z uchwały określającej godziny pracy aptek. Natomiast
pełnienie dyżurów nocnych i w dni wolne od pracy wchodzi w zakres ustawowych zadań aptek
ogólnodostępnych, a do kierownika apteki należy takie zorganizowanie pracy, aby placówka ten obowiązek
mogła realizować. Zadaniem apteki jako miejsca świadczenia usług farmaceutycznych, jest kompleksowa
obsługa pacjentów w celu bieżącego zaspokajania ich potrzeb w zakresie dostępu do produktów leczniczych
i innych preparatów sprzedawanych w aptece.
WSA w Olsztynie w wyroku z 28.7.2020 r., II SA/Ol 375/20 oddalił skargę Spółki na uchwałę Rady Powiatu
w przedmiocie ustalenia rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych w Powiecie.
Stan faktyczny
Rada Powiatu w Szczytnie, działając na podstawie art. 94 ust. 2 PrFarm podjęła uchwałę w sprawie ustalenia
rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych w Powiecie Szczycieńskim w roku 2020. W uzasadnieniu podano, że
rozkład uzyskał pozytywną opinię wójtów i burmistrzów z Powiatu Szczycieńskiego, natomiast Prezes Okręgowej
Izby Aptekarskiej w Olsztynie wydał opinię negatywną. Uchwała spełnia kryterium rzeczywistych potrzeb ludności,
które należy uwzględnić przy ustalaniu godzin pracy aptek, dążąc do optymalnego zaspokojenia oczekiwań
społeczności lokalnej.
W skardze na Uchwałę Spółka zarzuciła naruszenie art. 94 PrFarm poprzez m.in.:
- brak uzasadnienia uchwały, a co za tym brak wykazania kryterium potrzeby zastosowania zaprezentowanego
rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych w faktycznych potrzebach ludności,
- niewykazanie kryteriów, w oparciu o które przyjęto harmonogram „w nierównym stopniu obciążający aptek Spółki
a nie z całego terenu Powiatu Szczycieńskiego”, jak wskazuje art. 94 PrFarm, gdyż w załączniku nr 1 do uchwały
wskazano w Powiecie Szczycieńskim 24 apteki, a dyżurujących tylko 12, co narusza art. 32 Konstytucji RP.
W odpowiedzi na skargę Starosta Szczycieński wniósł o jej oddalenie. Argumentacja skarżącej sprowadza się do
trudności kadrowych i finansowych, jak również arbitralnej ingerencji Rady Powiatu w zasadę swobody działalności
gospodarczej. Tymczasem Rada Powiatu, podejmując uchwałę, nie mogła brać pod uwagę hipotetycznych trudności,
jakie może mieć podmiot prowadzący aptekę w zrealizowaniu obciążającego go, a wynikającego wprost z ustawy
obowiązku. Pełnienie dyżurów nocnych i podczas dni wolnych od pracy wchodzi w zakres ustawowych zadań aptek
ogólnodostępnych.
Stanowisko WSA
Zaskarżona uchwała jest aktem prawa miejscowego, dla którego ustawową podstawą jest art. 94 ust. 1 i 2 PrFarm.
Zgodnie z tym przepisem, rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych na danym terenie określa, w drodze
uchwały, rada powiatu, po zasięgnięciu opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin z terenu powiatu
i samorządu aptekarskiego. Rozkład godzin pracy aptek ogólnodostępnych powinien być dostosowany do potrzeb
ludności i zapewniać dostępność świadczeń również w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy.
Problematyka rozkładu godzin pracy aptek była już wielokrotnie przedmiotem kontroli sądów administracyjnych.
W orzecznictwie podnosi się, że upoważniając radę powiatu do ustalenia rozkładu godzin pracy aptek
ogólnodostępnych, ustawodawca przypisał temu rozkładowi dwa podstawowe cele. Pierwszy z nich dotyczy
zaspokajania zapotrzebowania ludności na leki w normalnych, codziennych warunkach, drugi natomiast odnosi się
do konieczności zapewnienia dostępności świadczeń również w porze nocnej, w niedziele, święta i inne dni wolne od
pracy. W pierwszym wypadku kryterium rzeczywistych potrzeb ludności znajduje pełne uzasadnienie. Z kolei
w drugim przypadku rozkład nie może pomijać sytuacji nadzwyczajnych, których częstotliwości występowania nie
sposób przewidzieć. Ustalając rozkład pracy aptek, trzeba mieć bowiem na uwadze także przypadki szczególne,
niezwiązane bezpośrednio z zaspokajaniem zwykłych codziennych potrzeb w zakresie zapotrzebowania na leki.
Legalność zapisów zaskarżonej uchwały, w tym w szczególności tych związanych z zapewnieniem dostępności
świadczeń w porze nocnej, w niedzielę, święta i inne dni wolne od pracy, nie budziła wątpliwości Sądu. Obowiązek



ten wynika wprost z ustawy i zastrzeżenia dotyczące uzasadnienia uchwały nie są wystarczające do
zakwestionowania jej legalności.
Apteki mające siedzibę w mieście Szczytnie zostały równomiernie obciążone obowiązkiem dyżurów w powyższym
okresie. Każda z aptek znajdujących się w Szczytnie w ciągu roku ma 28 lub 29 dyżurów, które są równomiernie
rozłożone na przestrzeni całego roku po 2 lub 3 w miesiącu, tak też jest w przypadku aptek stanowiących własność
skarżącej. Miasto Szczytno położone jest geograficznie w środku powiatu i stanowi zdecydowanie największe
skupisko ludności zamieszkującej powiat. Dlatego też naturalnym jest, że to właśnie apteki z tego miasta zostały
obciążone obowiązkiem dyżurów w porze nocnej, niedziele, święta i inne dni wolne od pracy, co związane jest
z możliwie szybkim i krótkim dojazdem do apteki przez mieszkańców. Trudno uznać, że sprawiedliwy byłby taki
rozkład dyżurów, że mieszkańcy Szczytna musieliby jeździć do innych miejscowości, aby kupić lekarstwo w porze
nocnej lub niedzielę. Dlatego też ustanowienie dyżurów poza Szczytnem nie zwalniałoby od jednoczesnego
ustanowienia również dyżurnych aptek w Szczytnie jako zdecydowanie największej miejscowości powiatu.
W kwestii zarzucanego nieodniesienia się do jedynej negatywnej opinii, jaką wydała Okręgowa Izba Aptekarska
w Olsztynie, należy stwierdzić że przedstawione w niej argumenty nie mogły rzutować na postanowienia uchwały.
Opiniodawca wskazał, że na terenie miasta Szczytna działa szpital, gdzie to pacjenci mogą uzyskać pomoc w czasie
gdy nie są czynne apteki. W sytuacjach nadzwyczajnych, zagrażającej życiu lub zdrowiu, czy też nagłych, przeciętny
pacjent nie szuka pomocy w aptece, ale albo wzywa pogotowie ratunkowe, albo udaje się do izby przyjęć w szpitalu.
Do tożsamego argumentu odniósł się już WSA w Olsztynie w wyroku z 23.10.2018 r., oddalającym skargę Spółki na
uchwałę Rady Powiatu w Szczytnie w przedmiocie ustalenia rozkładu godzin pracy aptek ogólnodostępnych
w Powiecie Szczycieńskim w 2018 r. Zwrócono w nim uwagę na to, że apteki są placówkami ochrony zdrowia
publicznego, w których świadczone są specyficzne usługi, wobec czego zapewnienie dostępności tych świadczeń nie
powinno być też uzależnione od możliwości uzyskania pomocy w omawianym czasie w placówkach służby zdrowia.
W wyroku tym odniesiono się również do zarzutu Izby, wytykającego brak przedstawienia zasad ponoszenia kosztów
finansowych związanych z pełnieniem dyżurów. Otóż art. 94 PrFarm nie zawiera upoważnienia do regulowania tych
kwestii w zaskarżonej uchwale. Umieszczenie więc takich zapisów w uchwale byłoby pozbawione podstaw prawnych.
Kwestie związane z odpłatnością za leki mi.in w porze nocnej reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z 14.6. 2002
r. w sprawie maksymalnej wysokości dopłat pobieranych przez aptekę za ekspedycję produktów leczniczych w porze
nocnej oraz określenia grupy produktów leczniczych, za których wydanie w porze nocnej nie pobiera się opłaty (Dz.U.
2014 r. poz. 765), które reguluje kwestię dopłat pobieranych przez aptekę za ekspedycję leków w porze nocnej.
Realizacja świadczeń w porze nocnej i w dni wolne od pracy wchodzi w zakres ustawowych zadań aptek
ogólnodostępnych. Zobowiązanie apteki do realizacji tych zadań nie może więc naruszać konstytucyjnych praw
skarżącej, przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, czy unormowań o ochronie prywatności.
Omawiany przepis kładzie nacisk na interes ludności, a nie osób prowadzących apteki. Zaskarżona uchwała nie
narusza istoty swobody prowadzenia działalności gospodarczej. Działalność ta jest bowiem regulowana i zakres tej
regulacji może wynikać z uchwały określającej godziny pracy aptek. Natomiast pełnienie dyżurów nocnych i w dni
wolne od pracy wchodzi w zakres ustawowych zadań aptek ogólnodostępnych, a do kierownika apteki należy takie
zorganizowanie pracy, aby placówka ten obowiązek mogła realizować. Zadaniem apteki jako miejsca świadczenia
usług farmaceutycznych, jest kompleksowa obsługa pacjentów w celu bieżącego zaspokajania ich potrzeb w zakresie
dostępu do produktów leczniczych i innych preparatów sprzedawanych w aptece. Dostęp ten powinien być
nieprzerwany, aby umożliwić pacjentom zakup produktów leczniczych, w szczególności tych, których zażycie jest
konieczne w celu zapobieżenia zagrożenia zdrowia lub życia.
Jak trafnie zaakcentował WSA w Bydgoszczy w wyroku z 3.7.2018 r. (II SA/Bd 238/18, 
): „ustawowo
określoną powinnością rolą aptek jako placówek ochrony zdrowia publicznego jest świadczenie pełnego zakresu
usług farmaceutycznych wymienionych w szczególności w art. 86 ust. 1-4 PrFarm. Każdy podmiot decydujący się na
prowadzenie regulowanej działalności aptekarskiej, powinien mieć świadomość, że taką działalność należy
prowadzić również zgodnie z przepisami prawa miejscowego, w tym uchwałami podejmowanymi na podstawie art. 94
ust. 2 PrFarm. Jednym z takich obowiązków może być obowiązek pełnienia dyżurów w porze nocnej lub w dni wolne
od pracy. Z tego obowiązku nie mogą zwolnić szczególne warunki pracy konkretnej apteki, np. liczba zatrudnionych
w niej osób lub kwestia osiąganego w takich porach pracy apteki wyniku ekonomicznego (zysku lub straty). Wolność
działalności gospodarczej, stanowiąca jedną z podstaw społecznej gospodarki rynkowej (art. 20 Konstytucji)
nie ma charakteru absolutnego. W przypadkach i na warunkach określonych w art. 22 i art. 31 ust. 3 Konstytucji
wolność działalności gospodarczej może być ograniczana (...). Zapewnienie dostępności świadczenia usług
farmaceutycznych, w tym także w porze nocnej i w dni wolne od pracy mieści się w pojęciu ochrony zdrowia
publicznego. Ograniczenie swobody działalności gospodarczej polegające na ustaleniu harmonogramu godzin pracy
apteki ogólnodostępnej nie narusza istoty tej wolności (...). Pełnienie dyżurów nocnych i w dni wolne od pracy
wchodzi w zakres ustawowych zadań aptek ogólnodostępnych”.





Komentarz
WSA w Olsztynie potwierdził już nie pierwszy raz, że swoboda prowadzenia działalności gospodarczej nie ma
charakteru absolutnego – zwłaszcza gdy chodzi o działalność regulowaną. W uzasadnionych przypadkach możliwe
jest zatem regulowanie sposobu wykonywania działalności gospodarczej przez prawo miejscowe – jak to ma miejsce
w przypadku aptek ogólnodostępnych, co przejawia się w konieczności określenia rozkładu czasu pracy tych
placówek w porze nocnej i w dni wolne od pracy. Interes społeczny jest tutaj istotniejszy niż interes przedsiębiorcy
prowadzącego aptekę ogólnodostępną.

Wyrok WSA w Olsztynie z 28.7.2020 r., II SA/Ol 375/20