Uregulowanie kwestii związanych z wygaśnięciem członkostwa w Radzie Mediów Narodowych przed
upływem kadencji to przedmiot podpisanej przez Prezydenta RP 5.10.2020 r. ustawy z 17.9.2020 r. o zmianie
ustawy o Radzie Mediów Narodowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1738; dalej jako: ZmRadaMedNarU20). Jej
regulacje, ogłoszone 8.10.2020 r., po upływie 7 dni od dnia następującego od tej daty, uzyskają moc
obowiązującą.
• Wygaśnięcie członkostwa w Radzie, od 16.10.2020 r. obligować będzie Prezydenta RP do wyznaczenia
terminu na zgłaszanie się nowych kandydatów do organu. Najwyższy przedstawiciel państwa będzie musiał
to uczynić nie później niż w ciągu 14 dni od dnia wydania postanowienia w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia
udziału. W przypadku zaś, gdy przyczyna wykluczająca partycypację w organie nastąpi przed wejściem
w życie nowelizacji, termin ten należy wyznaczyć nie później niż 23.10.2020 r.
• Przesłanką wygaśnięcia członkostwa jest m.in. skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne
przestępstwo, od wejścia w życie nowelizacji, również tożsame skazanie za umyślne przestępstwo skarbowe
– zmiana brzmienia przepisu jest uwarunkowana dostosowaniem go do poprawnego określenia
funkcjonującego w innych przepisach prawa.
• Prawomocne skazanie za przestępstwo umyślnie zostało również przez ustawodawcę doprecyzowane jako
okoliczność wyłączająca z ubiegania się o pozycję w Radzie.
Członkostwo w Radzie
Rada Mediów Narodowych jest organem właściwym w sprawach powoływania i odwoływania składów osobowych
organów jednostek publicznej radiofonii i telewizji oraz Polskiej Agencji Prasowej, o pięcioosiowym składzie (gdzie
trzech członków wybiera Sejm, a dwóch pozostałych powołuje Prezydent RP). Zgodnie z dotychczasowym
brzmieniem art. 5 ustawy z 22.6.2016 r. o Radzie Mediów Narodowych (Dz.U. z 2016 r. poz. 929 ze zm.; dalej jako:
RadaMedNarU), na 6 - letnią kadencję Rady mogłaby być powołana osoba posiadająca obywatelstwo polskie oraz
wyróżniająca się wiedzą i doświadczeniem w sprawach związanych z zadaniami oraz działaniem mediów. Wraz
z nowelizacją, do obligatoryjnych wymogów dodawano również niekaralność – pełnić urzędu nie może odtąd
kandydat skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo popełnione z winy umyślnej (art. 5 ust. 1 pkt 3
RadaMedNarU).
Wygaśnięcie członkostwa a termin dla nowych kandydatów
W obecnym porządku prawnym ustawodawca przewidział dwie instytucje prawne, na podstawie których możliwa jest
utrata członkostwa w Radzie przed upływem ustawowego 6 – letniego terminu kadencji. Pierwszą stanowi odwołanie
członka przez Prezydenta RP, w brzmieniu art. 6 ust. 1 RadaMedNarU wyznacza wygaśnięcie członkostwa wskutek
ziszczenia się jednej z okoliczności wymienionej w zamkniętym katalogu art. 7 ust. 1 RadaMedNarU. Zarówno zatem
śmierć członka, zrzeczenie się przez niego funkcji, skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo
popełnione z winy umyślnej, (lub „za umyślne przestępstwo skarbowe”, w myśl art. 1 ust. 3 ZmRadaMedNarU20), jak
i złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu
przesadzać będzie o utracie pozycji w Radzie. Teraźniejsza konstrukcja przepisów określa procedurę w przypadku
odwołania członka przez Prezydenta (co wyraźnie wynika z art. 6 ust. 2 RadaMedNarU), tożsamych regulacji brak
było jednak w stosunku do członka, którego udział wygasł. Tą też lukę prawną legislator wypełnił więc poprzez
wprowadzenie art. 6 ust. 2a do RadaMedNarU, który rzecze, że w przypadku wygaśnięcia członkostwa w Radzie,
Prezydent RP wyznacza termin na zgłaszanie kandydatów nie później niż 14 dni od dnia wydania postanowienia
w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia członkostwa w Radzie. ZmRadaMedNarU20 reguluje również sytuację, w której
w Radzie pozostaje jedno wolne miejsce przeznaczone dla osób powoływanych przez Prezydenta RP. Wówczas, na
mocy dodanego art. 6 ust. 4a RadaMedNarU, prawo zgłoszenia po jednym kandydacie na to miejsce przysługuje
kolejno dwóm najliczniejszym klubom opozycyjnym.
Norma przejściowa
W sytuacji, w której przyczyna uzasadniająca wygaśnięcie członkostwa w Radzie nastąpiłaby przed dniem wejścia
w życie ZmRadaMedNarU20, tj. do 16.10.2020 r., Prezydent RP z mocy prawa, zobligowany jest wyznaczyć klubom
opozycyjnym 14 - dniowy termin na zgłoszenie kandydata do Rady Mediów Narodowych. Termin ten wyznacza nie
później niż 7 dni od 16.10.2020 r. (art. 2 ZmRadaMedNarU20).