Nabycie obywatelstwa następuje z mocy prawa i nie jest uzależnione od transkrypcji zagranicznej aktu urodzenia
Kategoria: Prawo administracyjne
Tematyka: nabycie obywatelstwa, akt urodzenia, ojcostwo, zagraniczne dokumenty, Naczelny Sąd Administracyjny, interpretacja prawa, Konstytucja RP
Odmowa transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia nie stanowi przeszkody w nabyciu obywatelstwa polskiego przez dziecko, o ile matka jest nieznana, a ojcem jest obywatel polski. Decyzja Naczelnego Sądu Administracyjnego podkreśla, że zagraniczne dokumenty urzędowe są wyłącznym dowodem zdarzeń w nich stwierdzonych, a klauzula porządku publicznego nie ma zastosowania w przypadku faktów wynikających z tych dokumentów.
Odmowa transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia ze względu na jego sprzeczność z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, spowodowaną wskazaniem w nim, że dziecko narodziło się z nieznanej matki zastępczej, nie stoi na przeszkodzie nabyciu przez dziecko obywatelstwa polskiego z dniem urodzenia na zasadzie art. 14 pkt 1 ustawy z 2.4.2009 r. o obywatelstwie polskim (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 347 ze zm.; dalej jako: ObPolU), jeżeli w świetle tego aktu ojcem jest mężczyzna będący obywatelem polskim. Stosownie do art. 3 ustawy z 28.11.2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 463 ze zm.; PrASC) akt taki pozostaje bowiem wyłącznym dowodem zdarzeń w nich stwierdzonych, zaś klauzula porządku publicznego przewidziana w art. 107 pkt 3 PrASC i art. 7 ustawy z 4.7.2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1792 ze zm.; dalej jako: PrPrywM) znajduje zastosowanie jedynie odnośnie do skutków prawnych, nie zaś do faktów wynikających z zagranicznych dokumentów urzędowych, takich jak urodzenie – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny. Stan faktyczny We wniosku o potwierdzenie nabycia obywatelstwa polskiego przez małoletniego K.L. wskazano, że jest on synem obywatela Polski, załączając akt urodzenia wydany w USA, w którym widnieją jedynie dane ojca, natomiast w rubryce dotyczącej jego matki wpisano: „matka zastępcza (surogatka)”. Wojewoda załatwił wniosek odmownie twierdząc, że jeżeli w amerykańskim akcie urodzenia małoletniego wskazuje się jako matkę kobietę o nieustalonej tożsamości - matkę zastępczą i tym samym uznaje instytucję „matki zastępczej”, to stoi on w sprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP. Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. Stanowisko WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzje organów obu instancji podkreślając, że nabycie obywatelstwa następuje przez urodzenie z rodziców, z których przynajmniej jedno posiada obywatelstwo polskie, niezależnie od miejsca urodzenia dziecka. Organy niewłaściwie oceniły przedłożony przez skarżącego amerykański akt urodzenia i w konsekwencji błędnie odmówiły stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. Sąd wyjaśnił, że akt ten potwierdzał, iż ojcem skarżącego jest obywatel polski i uznał za nieistotną informację na temat matki. Zaznaczył, że w sprawie wystąpiła inna sytuacja niż np. przypadki odmowy uznania skutku zagranicznego aktu ojcostwa mężczyzny niebędącego mężem matki w razie domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa, czy też aktu stwierdzającego pochodzenie dziecka od rodziców tej samej płci. W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że interpretacja idąca w kierunku ograniczenia prawa do obywatelstwa, którego elementem jest również stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego w przypadkach, gdy wystąpią pozytywne przesłanki, nie jest zgodna z art. 34 ust. 2 Konstytucji RP. W ocenie Sądu w interpretacji przedstawionej przez organ wystąpił również brak równowagi między interesem państwa a interesem dziecka. Organ nie wykazał bowiem, że odmowa potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego chroni publiczny interes prawny, a zatem, że działanie organu o skutkach pozbawiających małoletniego obywatelstwa mieści się w granicach wyznaczonych przez art. 31 ust. 3 Konstytucji RP jako dyrektywa proporcjonalności. Stanowisko NSA Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną stwierdzając, że zgodnie z art. 14 pkt 1 ObPolU małoletni nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie z mocy samego prawa. Potwierdzenie następuje w drodze decyzji mającej charakter deklaratoryjny, która powinna być poprzedzona administracyjnym postępowaniem wyjaśniającym koncentrującym się na ustaleniu ustawowych przesłanek posiadania obywatelstwa polskiego. Okoliczności te mogą być udowodnione za pomocą zagranicznego aktu urodzenia, który stanowi wyłączny dowód potwierdzonych nim zdarzeń także wtedy, gdy nie został wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego (zob. uchwała SN z 12.11.2012 r., III CZP 58/12, OSNC Nr 5/2013, poz. 55). Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że akt urodzenia K.L. jest w postępowaniu dowodem dwóch zasadniczych faktów: urodzenia skarżącego i ojcostwa M.L. Są to przy tym fakty w sensie fizycznym czy biologicznym, nie zaś zdarzenia prawne, w szczególności czynności, dokonane celem wywołania określonych skutków prawnych, jak dokumentowane w aktach stanu cywilnego zawarcie małżeństwa. Podczas stosowania prawa polskiego, tj. art. 14 pkt 1 ObPolU, nie chodzi o uznanie skutków prawnych, jakie zostały poświadczone zagranicznym dokumentem urzędowym, lecz o ustalenie podanych w nim faktów, którym dopiero trzeba przypisać skutki na podstawie polskiego porządku prawnego, w sprawie w zakresie nabycia obywatelstwa polskiego. Wyklucza to możność zastosowania klauzuli porządku publicznego w rozumieniu art. 7 PrPrywM, która zabezpiecza porządek prawny przed skutkami zastosowania prawa obcego, w tym nadaniu skuteczności aktu stanu cywilnego nieodpowiadającego fundamentalnym wartościom uznanym w tym porządku (zob. uchwała NSA z 2.12.2019 r., II OPS 1/19, ). Wyklucza to powołanie się na tę klauzulę w celu negowania faktów - urodzenia skarżącego i ojcostwa wskazanego w jego akcie urodzenia obywatela polskiego. Chociaż te narodziny były następstwem umowy o macierzyństwo zastępcze, która jest w prawie polskim niedopuszczalna i nie mogłaby być uznana za skuteczną, to umowa ta nie ma żadnego znaczenia w sprawie o potwierdzenie obywatelstwa. Naczelny Sąd Administracyjny zaznaczył, że taka interpretacja nie oznacza nawet pośredniej legalizacji czy uznania skuteczności zdarzeń nieakceptowanych przez prawo polskie, lecz uwzględnienie faktów, jakie zostały w tych dokumentach potwierdzone, urzędowo i na zasadach dowodu wyłącznego (zob. wyrok NSA z 30.10.2018 r., II OSK 1868/16, ). Wyrok NSA z 10.9.2020 r., II OSK 3362/17
Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że nabycie obywatelstwa polskiego przez małoletniego następuje z mocy prawa, a interpretacja organów administracyjnych była niezgodna z Konstytucją RP. Akt urodzenia stanowił dowód urodzenia i ojcostwa, a decyzję w tej sprawie powinno poprzedzać administracyjne postępowanie wyjaśniające.