Odmowa transkrypcji zagranicznego aktu urodzenia ze względu na jego sprzeczność z podstawowymi
zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, spowodowaną wskazaniem w nim, że dziecko
narodziło się z nieznanej matki zastępczej, nie stoi na przeszkodzie nabyciu przez dziecko obywatelstwa
polskiego z dniem urodzenia na zasadzie art. 14 pkt 1 ustawy z 2.4.2009 r. o obywatelstwie polskim (t.j. Dz.U.
z 2020 r. poz. 347 ze zm.; dalej jako: ObPolU), jeżeli w świetle tego aktu ojcem jest mężczyzna będący
obywatelem polskim. Stosownie do art. 3 ustawy z 28.11.2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U.
z 2020 r. poz. 463 ze zm.; PrASC) akt taki pozostaje bowiem wyłącznym dowodem zdarzeń w nich
stwierdzonych, zaś klauzula porządku publicznego przewidziana w art. 107 pkt 3 PrASC i art. 7 ustawy
z 4.7.2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1792 ze zm.; dalej jako: PrPrywM)
znajduje zastosowanie jedynie odnośnie do skutków prawnych, nie zaś do faktów wynikających
z zagranicznych dokumentów urzędowych, takich jak urodzenie – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny.
Stan faktyczny
We wniosku o potwierdzenie nabycia obywatelstwa polskiego przez małoletniego K.L. wskazano, że jest on synem
obywatela Polski, załączając akt urodzenia wydany w USA, w którym widnieją jedynie dane ojca, natomiast w rubryce
dotyczącej jego matki wpisano: „matka zastępcza (surogatka)”. Wojewoda załatwił wniosek odmownie twierdząc, że
jeżeli w amerykańskim akcie urodzenia małoletniego wskazuje się jako matkę kobietę o nieustalonej tożsamości -
matkę zastępczą i tym samym uznaje instytucję „matki zastępczej”, to stoi on w sprzeczności z podstawowymi
zasadami porządku prawnego RP. Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji utrzymał zaskarżoną decyzję
w mocy.
Stanowisko WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzje organów obu instancji podkreślając, że nabycie
obywatelstwa następuje przez urodzenie z rodziców, z których przynajmniej jedno posiada obywatelstwo polskie,
niezależnie od miejsca urodzenia dziecka. Organy niewłaściwie oceniły przedłożony przez skarżącego amerykański
akt urodzenia i w konsekwencji błędnie odmówiły stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. Sąd wyjaśnił, że
akt ten potwierdzał, iż ojcem skarżącego jest obywatel polski i uznał za nieistotną informację na temat matki.
Zaznaczył, że w sprawie wystąpiła inna sytuacja niż np. przypadki odmowy uznania skutku zagranicznego aktu
ojcostwa mężczyzny niebędącego mężem matki w razie domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa, czy też
aktu stwierdzającego pochodzenie dziecka od rodziców tej samej płci.
W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że interpretacja idąca w kierunku ograniczenia prawa do obywatelstwa, którego
elementem jest również stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego w przypadkach, gdy wystąpią pozytywne
przesłanki, nie jest zgodna z art. 34 ust. 2 Konstytucji RP. W ocenie Sądu w interpretacji przedstawionej przez organ
wystąpił również brak równowagi między interesem państwa a interesem dziecka. Organ nie wykazał bowiem, że
odmowa potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego chroni publiczny interes prawny, a zatem, że działanie
organu o skutkach pozbawiających małoletniego obywatelstwa mieści się w granicach wyznaczonych przez art. 31
ust. 3 Konstytucji RP jako dyrektywa proporcjonalności.
Stanowisko NSA
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną stwierdzając, że zgodnie z art. 14 pkt 1 ObPolU małoletni
nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie z mocy samego prawa. Potwierdzenie następuje w drodze decyzji
mającej charakter deklaratoryjny, która powinna być poprzedzona administracyjnym postępowaniem wyjaśniającym
koncentrującym się na ustaleniu ustawowych przesłanek posiadania obywatelstwa polskiego. Okoliczności te mogą
być udowodnione za pomocą zagranicznego aktu urodzenia, który stanowi wyłączny dowód potwierdzonych nim
zdarzeń także wtedy, gdy nie został wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego (zob. uchwała SN z 12.11.2012 r., III
CZP 58/12, OSNC Nr 5/2013, poz. 55). Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że akt urodzenia K.L. jest
w postępowaniu dowodem dwóch zasadniczych faktów: urodzenia skarżącego i ojcostwa M.L. Są to przy tym
fakty w sensie fizycznym czy biologicznym, nie zaś zdarzenia prawne, w szczególności czynności, dokonane
celem wywołania określonych skutków prawnych, jak dokumentowane w aktach stanu cywilnego zawarcie
małżeństwa. Podczas stosowania prawa polskiego, tj. art. 14 pkt 1 ObPolU, nie chodzi o uznanie skutków
prawnych, jakie zostały poświadczone zagranicznym dokumentem urzędowym, lecz o ustalenie podanych
w nim faktów, którym dopiero trzeba przypisać skutki na podstawie polskiego porządku prawnego,
w sprawie w zakresie nabycia obywatelstwa polskiego. Wyklucza to możność zastosowania klauzuli



porządku publicznego w rozumieniu art. 7 PrPrywM, która zabezpiecza porządek prawny przed skutkami
zastosowania prawa obcego, w tym nadaniu skuteczności aktu stanu cywilnego nieodpowiadającego
fundamentalnym wartościom uznanym w tym porządku (zob. uchwała NSA z 2.12.2019 r., II OPS 1/19, 
).
Wyklucza to powołanie się na tę klauzulę w celu negowania faktów - urodzenia skarżącego i ojcostwa wskazanego
w jego akcie urodzenia obywatela polskiego. Chociaż te narodziny były następstwem umowy o macierzyństwo
zastępcze, która jest w prawie polskim niedopuszczalna i nie mogłaby być uznana za skuteczną, to umowa ta nie ma
żadnego znaczenia w sprawie o potwierdzenie obywatelstwa. Naczelny Sąd Administracyjny zaznaczył, że taka
interpretacja nie oznacza nawet pośredniej legalizacji czy uznania skuteczności zdarzeń nieakceptowanych
przez prawo polskie, lecz uwzględnienie faktów, jakie zostały w tych dokumentach potwierdzone, urzędowo
i na zasadach dowodu wyłącznego (zob. wyrok NSA z 30.10.2018 r., II OSK 1868/16, 
).
Wyrok NSA z 10.9.2020 r., II OSK 3362/17