Przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach są tak sformułowane, że w praktyce gminy
mogą wykorzystywać wiele różnych sposobów określania wielkości zwolnienia kompostownikowego, które
jest formą zwolnienia z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, przewidzianą przepisami ustawy
o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Ustawodawca pozostawił gminom pewną swobodę
w kształtowaniu sposobów określania zwolnienia kompostownikowego, nakazując jedynie określić wielkość
zwolnienia kompostownikowego proporcjonalnie do zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami
komunalnymi z gospodarstw domowych. Nie wskazał przy tym, w jaki sposób tę proporcję wyliczyć. Stąd też
zagadnienie to jest dość często przedmiotem orzeczeń wydawanych przez sądy administracyjne. W tym
kontekście szczególnie interesujące mogą być dwa orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Gorzowie Wielkopolskim z 2020 r., omawiane tutaj łącznie, z uwagi na duże podobieństwo rozpatrywanych
spraw.
Zwolnienie kompostownikowe jest formą zwolnienia z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na gruncie
ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Zgodnie z art. 6k ust. 4a CzystGmU rada gminy, w drodze
uchwały, może zwolnić w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości
zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi kompostujących bioodpady stanowiące odpady komunalne
w kompostowniku przydomowym, proporcjonalnie do zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi
z gospodarstw domowych. Z CzystGmU wynika, że gminy przy ustalaniu opłaty za gospodarowanie odpadami
komunalnymi, obowiązane są uwzględnić m.in. liczbę mieszkańców zamieszkujących daną gminę, ilość
wytwarzanych na terenie gminy odpadów komunalnych oraz koszty funkcjonowania systemu gospodarowania
odpadami komunalnymi (art. 6 k ust. 2 pkt 1-3 CzystGmU). Koszty gospodarowania odpadami niewątpliwie zależą
przede wszystkim od ilości odbieranych odpadów, które następnie muszą być zagospodarowane w określony
prawem sposób.
Warto podkreślić, że art. 6k ust. 4a CzystGmU nie pozostawia gminom prawa decydowania o uldze (zwolnieniu
kompostownikowym), lecz nakazuje ją przyznać właścicielom nieruchomości zabudowanych budynkami
mieszkalnymi jednorodzinnymi kompostującymi bioodpady. Ulga ma wobec tego charakter obligatoryjny dla tych,
którzy zdecydowali się zagospodarować bioodpady na własnych nieruchomościach w kompostownikach. Przepis ten
budzi pewne wątpliwości interpretacyjne i bywa przedmiotem szerokich rozważań czynionych przez sądy
administracyjne.
Jak wspomniano, w orzecznictwie sądów administracyjnych obserwuje się coraz częściej, że kwestia sposobów
określania zwolnienia kompostownikowego, które przewidziane zostało nowelizacją CzystGmU, jest różnorodnie
kształtowana przez różne gminy i często budzi wątpliwości organów kontrolnych, czyli Regionalnych Izb
Obrachunkowych. W artykule łącznie omówiono dwa niedawne wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Gorzowie Wielkopolskim z 2020 r., które zapadły w związku z wątpliwościami przy ustalaniu sposobów
kształtowania zwolnienia kompostownikowego:
• wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 30.7.2020 r. (I SA/Go 220/20),
• wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 6.8.2020 r. (I SA/Go 250/20).
Stan faktyczny i przykłady kształtowania zwolnienia kompostownikowego przez gminy
W przywołanych wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim odnaleźć można
przykłady kształtowania przez gminy zwolnienia kompostownikowego. Przykładowo jedna z gmin w swojej uchwale
postanowiła, że „zwalnia się w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości
zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi kompostujących bioodpady stanowiące odpady komunalne
w kompostowniku przydomowym. Zwolnienie następuje w części stanowiącej iloczyn liczby mieszkańców
zamieszkujących daną nieruchomość oraz kwoty x zł”.
W ocenie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Zielonej Górze powyższy sposób kształtowania zwolnienia
kompostownikowego był nieprawidłowy. Do prawidłowej kalkulacji wielkości zastosowanego zwolnienia częściowego
konieczne jest, zdaniem RIO, „wyliczenie proporcji zmniejszenia kosztów gospodarowania bioodpadami ze
wszystkich gospodarstw domowych jednorodzinnych w odniesieniu do pozostałej kwoty opłaty obejmującej odbiór,
transport i zagospodarowanie odpadów komunalnych selektywnych i zbieranych oraz odbieranych jako zmieszane
z tego rodzaju nieruchomości. Natomiast podmiotem zwalnianym w myśl powołanego wyżej przepisu nie są
mieszkańcy nieruchomości, lecz właściciel nieruchomości jednorodzinnej kompostujący bioodpady w kompostowniku




przydomowym”. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim nie podzielił jednak opinii RIO, uznając
że gmina ma dowolność w kształtowaniu zwolnienia kompostownikowego.
Stan prawny i swoboda gmin w określaniu zwolnienia kompostownikowego a wyrok WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim podkreślił w uzasadnieniu wyroku w sprawie sygn.
I SA/Go 220/20, że „dodanie ust. 4a i 4c w art. 6k CzystGmU, umożliwiającego zwolnienie z części opłaty właścicieli
nieruchomości, którzy zagospodarowują bioodpady stanowiące odpady komunalne w kompostownikach
przydomowych, ma [przede wszystkim] stanowić zachętę ekonomiczną do stosowania kompostowników
przydomowych przez właścicieli nieruchomości (...) tym samym właściciele nieruchomości uzyskują zwolnienie
w zamian za to, że zagospodarowują odpady, które gdyby tego nie dokonali stanowiłyby element kosztów
gospodarowania odpadami. Zgodnie z art. 6k ust. 4a CzystGmU rada gminy zwalnia w części z opłaty za
gospodarowanie odpadami komunalnymi proporcjonalnie do zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami
komunalnymi z gospodarstw domowych”.
Ustawodawca wymaga, jak zauważył w przywołanych wyrokach Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie
Wielkopolskim, by zwolnienie (kompostownikowe) nastąpiło, jak już wspomniano wyżej, proporcjonalnie do
zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych. Jednocześnie, jak
podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim, ustawodawca „nie wskazuje w jaki sposób tę
proporcję wyliczyć, nie podaje wzoru, danych które winny być przyjęte do kalkulacji, wyliczenia kwoty zwolnienia.
Oznacza to, że w tym zakresie pozostawiono pewną swobodę, co w konsekwencji powoduje, że nie można uznać, że
istnieje tylko jeden sposób ustalenia wysokości zwolnienia.”
We wspomnianym wyżej wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim, podzielił stanowisko
gminy    dotyczące     proporcjonalnego     zmniejszenia   kosztów   gospodarowania     odpadami     w sytuacji
kompostownikowania ich części. W opinii sądu, gmina słusznie „wskazuje, że proporcję należy rozumieć jako
współgranie poszczególnych części w całości, to współmierność, stosunek jednej części do drugiej. Zwrot zwalnia
w części z opłaty proporcjonalnie do zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z gospodarstw
domowych można rozumieć jako wskazówkę do ustalenia wysokości zwolnienia, ze względu na fakt, że opłata za
gospodarowanie odpadami jest kalkulowana w sposób określony w art. 6j CzystGmU, a nie jest kalkulowana
w podziale na poszczególne rodzaje odpadów komunalnych (np. bioodpady)”. Ustalając kwotę takiego zwolnienia,
kontynuował w uzasadnieniu sąd, „można zastosować regułę: równowartość zwolnienia do opłaty za
gospodarowanie odpadami ma się tak, jak zmniejszenie kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi
z gospodarstw domowych do tych kosztów ogółem. Skarżąca Gmina uzasadnia to tym, że aby ustalić równowartość
zwolnienia przysługującego właścicielowi w związku z zagospodarowaniem bioodpadów trzeba określić relację
zmniejszenia kosztów związanych z gospodarowaniem odpadami z gospodarstw domowych z tego tytułu”.
Warto jeszcze podkreślić, że ustawodawca pozostawił gminom pewną wskazówkę, dyrektywę, w jaki sposób wyliczyć
tą proporcję. Wskazał bowiem, że zwolnienie powinno być określone w powiązaniu z kryteriami finansowymi - czyli
proporcjonalnie do zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych.
Wobec powyższego warto mieć na uwadze, że za prawidłowe nie można uznać na przykład zwolnienia właściciela
nieruchomości z części opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w postaci jednej kwoty w przypadku
ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami na podstawie art. 6 j ust. 1 CzystGmU (czyli w oparciu o metodę od
liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość, ilości zużytej wody z danej nieruchomości czy powierzchni
lokalu mieszkalnego).

Komentarz
Analiza przytoczonych orzeczeń Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim pokazuje jak
szeroką wykładnię art. 6k ust. 4a CzystGmU stosują sądy administracyjne. Tym samym można wskazać na
możliwość dość swobodnego kształtowania przez gminy zwolnień kompostownikowych. Należy jednakże wskazać
przy tym, że wydaje się, że najmniej ryzykowną metodą jest kształtowanie zwolnienia kwotowo nawiązującego do
wybranej uprzednio przez radę gminy metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Stosowanie przez gminy zwolnienia kompostownikowego, uwzględniającego liczbę mieszkańców zamieszkujących
daną nieruchomość, w dłuższej perspektywie ma szansę przyczynić się do zmniejszenia ilości odpadów w gminach,
co z kolei powinno przełożyć się na obniżenie kosztów ich wywozu. Stanowi również zachętę ekonomiczną,
szczególnie w odniesieniu do gospodarstw wieloosobowych, do kompostowania bioodpadów.

Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 30.7.2020 r., I SA/Go 220/20