Interes prawny w uzyskaniu zaświadczenia z Ordynacji podatkowej
Kategoria: Prawo administracyjne
Tematyka: Ordynacja podatkowa, zaświadczenie, interes prawny, wyrok WSA, Poznań, postępowanie administracyjne, Orzecznictwo, KPA
Mimo kategorycznego sformułowania w Ordynacji podatkowej, że zaświadczenie wydaje się, organ nie ma obowiązku wydania go w każdym przypadku, gdy wymaga tego przepis prawa lub osoba ma interes prawny. Sprawa dotyczyła odmowy wydania zaświadczenia o braku zaległości podatkowych, gdzie organy podkreśliły konieczność istnienia interesu prawnego w uzyskaniu dokumentu. Orzeczenie ma znaczenie również poza obszarem Ordynacji podatkowej, wpływając na procedury wydawania zaświadczeń w ogóle.
Mimo zawartego w art. 306a § 2 OrdPU kategorycznego sformułowania: „zaświadczenie wydaje się”, nie można interpretować tego przepisu w ten sposób, że organ ma obowiązek wydać zaświadczenie w każdym przypadku, gdy urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa lub ubiega się o nie osoba ze względu na swój interes prawny. WSA w Poznaniu wyrokiem z 14.10.2020 r., I SA/Po 434/20, ze skargi S.R. na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie odmowy wydania zaświadczenia oddalił skargę. Stan faktyczny Skarżący zwrócił się do Naczelnika US m.in. o wydanie zaświadczenia o braku zaległości podatkowych. Naczelnik US postanowieniem odmówił skarżącemu wydania zaświadczenia o żądanej treści. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie organ wskazał, że skarżący posiada zaległość podatkową z PIT-36 za 2014 r. Skarżący posiada również zaległość w podatku VAT za wybrane miesiące 2011 r., 2013 r. i 2016 r. Skarżący wniósł zażalenie na postanowienie Naczelnika i podniósł, że nie posiada żadnych zaległości podatkowych. Cześć z nich wygasła w wyniku zapłaty część zaś w wyniku przedawnienia. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. W ocenie Dyrektora organ I instancji nie badając kwestii interesu prawnego skarżącego do żądania wydania zaświadczenia naruszył postanowienia art. 306a § 2 OrdPU. Stwierdzono również, że w żądaniu skarżącego wydania zaświadczenia nie można dopatrzyć się jakiegokolwiek interesu prawnego. Skarżący złożył skargę do WSA. Stanowisko WSA w Poznaniu Sąd uznał, że skarga jest bezzasadna. WSA wskazał, że zgodnie z art. 306a § 1 OrdPU, organ podatkowy wydaje zaświadczenia na żądanie osoby ubiegającej się o zaświadczenie. W świetle zaś art. 306a § 2 OrdPU, zaświadczenie wydaje się, jeżeli: urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa (pkt 1), osoba ubiega się o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego (pkt 2). W świetle art. 306a § 3 OrdPU, zaświadczenie potwierdza stan faktyczny lub prawny istniejący w dniu jego wydania. W doktrynie wskazuje się, że postępowanie dotyczące wydawania zaświadczeń, między innymi na gruncie OrdPU, stanowi rodzaj uproszczonego i w znacznym stopniu odformalizowanego postępowania o charakterze administracyjnym obowiązującego przy podejmowaniu czynności materialno-technicznych przez organy podatkowe, które to czynności polegają na urzędowym potwierdzeniu stanu faktycznego lub prawnego. Podobny pogląd prezentowany jest również w orzecznictwie sądów administracyjnych, gdzie akcentuje się fakt, że organ bierze pod uwagę okoliczności wynikające z rejestrów, ewidencji i innych dostępnych mu danych. W postanowieniu NSA z 6.5.2014 r., II FSK 760/14, stwierdzono, że zaświadczenie stanowi urzędowe oświadczenie tego, co jest organowi wiadome, w żadnym razie nie rozstrzyga sprawy. Z kolei w wyroku NSA z 25.4.2017 r., II FSK 880/15, wskazano, że charakter prawny zaświadczenia determinuje zakres postępowania wyjaśniającego, jakie powinno toczyć się w tego rodzaju sprawach. W postępowaniu o wydanie zaświadczenia organ nie jest uprawniony do dokonywania ocen prawnych w zakresie zgodności z przepisami prawa tego, co w przedmiocie objętym żądaniem wynika z materiałów, na których opiera się organ, czy to, co w tym materiale jest, winno było być właśnie takie. Ma jedynie obowiązek w oparciu o ten materiał ustalić, jak ów przedmiot się przejawia w tym materiale, jaki jest w jego świetle. Nie można drogą zaświadczenia wywołać skutków kształtujących stosunki prawne, tj. przyznać albo ograniczyć bądź pozbawić uprawnienia, albo też nałożyć, zdjąć lub ograniczyć obowiązki. Z tego względu na postępowanie wyjaśniające poprzedzające wydanie, bądź odmowę wydania zaświadczenia składają się czynności o charakterze materialno-technicznym. W ramach takiego postępowania organ bada, jakiego rodzaju źródło może zawierać żądane dane, a także czy dane te dotyczą stanu faktycznego bądź stanu prawnego, którego poświadczenia domaga się wnioskodawca. Postępowanie to sprowadza się zatem do badania okoliczności wynikających z posiadanych przez organ ewidencji, rejestrów i innych danych. Oceniając zatem charakter prawny zaświadczenia, należy podkreślić, że ma ono charakter materialno-technicznej czynności urzędowej i sprowadza się do potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego, ale tylko takich, o których informacje znajdują się w dyspozycji organu. Treść zaświadczenia nie może tworzyć nowej sytuacji prawnej lub czegokolwiek rozstrzygać. Mimo zawartego w art. 306a § 2 OrdPU kategorycznego sformułowania: „zaświadczenie wydaje się”, nie można interpretować tego przepisu w ten sposób, że organ ma obowiązek wydać zaświadczenie w każdym przypadku, gdy urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa lub ubiega się o nie osoba ze względu na swój interes prawny. Pełny sens temu przepisowi nadaje dopiero art. 306b OrdPU, który określa warunki wydania zaświadczenia, jako posiadanie przez organ w swoich zasobach informacji o faktach lub stanie prawnym mających być stwierdzonymi w zaświadczeniu. W tym celu organ bierze pod uwagę okoliczności wynikające z rejestrów, ewidencji i innych dostępnych mu danych. W niniejszej sprawie skarżący wnosząc o wydanie zaświadczenia nie wskazał przepisu wymagającego urzędowego potwierdzenia braku zaległości podatkowych. Nie wykazano również interesu prawnego w urzędowym potwierdzeniu wskazanego faktu. Kategoria interesu prawnego jest kategorią materialnoprawną i dlatego dla wykazania takiego interesu należy wskazać przepis prawa materialnego zobowiązujący organ do wydania dokumentu lub uprawniający wnioskującego do jego otrzymania (por. wyrok NSA z 22.2.2007 r., I OSK 560/06, ). Interes prawny podmiotu przejawia się tym, że wnosi on żądanie we własnym imieniu i ma roszczenie (o przyznanie uprawnienia lub zwolnienie z nałożonego obowiązku) wynikające z konkretnego przepisu prawa materialnego. Od tak pojmowanego interesu prawnego, należy odróżnić interes faktyczny, to jest sytuację, w której dany podmiot (osoba) jest wprawdzie bezpośrednio zainteresowana wydaniem zaświadczenia, nie może jednak tego zainteresowania poprzeć przepisami prawa, mającymi stanowić podstawę skierowanego żądania w zakresie podjęcia stosownych czynności przez organ administracji (zob. wyrok NSA z 17.3.2010 r., II FSK 1854/08, ). Niezbędne postępowanie wyjaśniające odnosić się może do zbadania okoliczności wynikających z posiadanych przez organ ewidencji, rejestrów i innych danych, czy też wyjaśnienia, czy dane te odnoszą się do osoby wnioskodawcy, faktów, stanu prawnego, którego poświadczenia domaga się wnioskodawca, a także ustalenia, jakiego rodzaju ewidencje i rejestry mogą zawierać żądane dane i ewentualnych dysponentów tych danych. Przedmiotowe postępowanie wyjaśniające nie może natomiast być substytutem danych wynikających z prowadzonych przez właściwy organ ewidencji rejestrów bądź innych danych znajdujących się w jego posiadaniu (por. wyrok NSA z 25.10.2000 r., V SA 760/00, ). Sąd za prawidłowe uznał stanowisko Dyrektora głoszące, że w postępowaniu w sprawie wydania zaświadczenia nie jest dopuszczalne badanie poprawności prowadzonych postępowań egzekucyjnych, w tym dokonanych komornikowi wpłat, czy tym bardziej badanie przedawnienia zaległości podatkowych. Komentarz Orzeczenie dotyczy problemy znanego w doktrynie i w orzecznictwie. Wyrok przywołuje liczne i ugruntowane już poglądy w tym zakresie. Po raz kolejny także wskazano czemu ma służyć zaświadczenie i konieczność istnienia interesu prawnego w jego uzyskaniu. Celem wydania zaświadczenia organ może przeprowadzić postępowanie wyjaśniające w niezbędnym zakresie, ale nie może przy tym tworzyć nowego stanu faktycznego, prawnego ani dokonywać jego oceny prawnej. Orzeczenie ma znaczenia nie tylko dla zaświadczeń wydawanych na podstawie OrdPU, ale także na podstawie KPA. Wyrok WSA w Poznaniu z 14.10.2020 r., I SA/Po 434/20,
Orzeczenie dotyczące odmowy wydania zaświadczenia z powodu braku interesu prawnego podmiotu wydającego wniosek. Wyrok WSA w Poznaniu wyjaśnia, że organ nie ma obowiązku wydania zaświadczenia, jeśli brakuje podstaw prawnych do jego wydania. Konieczność istnienia interesu prawnego w uzyskaniu zaświadczenia podkreśla znaczenie zgodności z przepisami prawa.