Osoba, która pozostawała pod pieczą zastępczą, nie jest uprawniona do uzyskania na tej podstawie
świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad rodzicem zastępczym, w stosunku do którego orzeczono
o jego niepełnosprawności – uznał Naczelny Sąd Administracyjny.
B.Ł. wystąpiła o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy
zarobkowej w związku ze sprawowaniem opieki nad ciotką, której niepełnosprawność orzeczono po ukończeniu
przez nią 82 lat. Organ I instancji odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia wskazując, że na
wnioskodawczyni nie ciąży obowiązek alimentacyjny względem osoby pozostającej pod opieką. W odwołaniu od tej
decyzji B.Ł. wyjaśniła, że pozostająca pod jej opieką niepełnosprawna ciotka jest jednocześnie jej matką zastępczą,
z którą łączą ją silne więzy emocjonalne i zarzuciła, że różnicowanie rodzica biologicznego i zastępczego jest
sprzeczne z Konstytucją RP.
Organ II instancji utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję podkreślając, że nie kwestionuje faktu sprawowania opieki
nad niepełnosprawną ciotką ani silnych więzi emocjonalnych między wnioskodawczynią a jej podopieczną,
powstałych w okresie pełnienia przez ciotkę funkcji rodziny zastępczej. W art. 17 ust. 1 ustawy z 28.11.2003 r.
o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111; dalej: ŚwRodzU) enumeratywnie wymieniono osoby,
którym przysługuje świadczenie pielęgnacyjne. Osoba ubiegająca się o świadczenie powinna wchodzić w krąg osób,
na których - na podstawie przepisów KRO - ciąży obowiązek alimentacyjny, co zawęża krąg uprawnionych do
krewnych w linii prostej oraz rodzeństwa. B.Ł. jest siostrzenicą osoby, którą się opiekuje, nie jest więc ani krewną
w linii prostej ani siostrą osoby pozostającej pod jej opieką, łączy je stosunek pokrewieństwa w linii bocznej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku oddalił skargę. Jak wyjaśniono, po podjęciu uchwały przez Naczelny
Sąd Administracyjny (zob. uchwała NSA z 9.12.2013 r., I OPS 5/13, 
), przyjmuje się, że art. 17 ust. 1
ŚwRodzU przez odesłanie do KRO, wskazuje krąg osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego w związku
z opieką nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, ograniczając go do osób zobowiązanych do alimentacji. Na
skarżącej nie ciąży wobec ciotki obowiązek alimentacyjny, a w rezultacie nie zostały przez nią spełnione przesłanki
warunkujące otrzymanie świadczenia pielęgnacyjnego. Dalsze pokrewieństwo w linii bocznej wyklucza możliwość
przyznania świadczenia i to niezależnie od tego, czy osoba wnioskująca sprawuje rzeczywistą opiekę, ani też od
tego, czy istnieją krewni w linii prostej, którzy taką opiekę sprawują i potencjalnie mogą lub nie mogą ubiegać się
o świadczenie. Obowiązek alimentacyjny w razie przysposobienia określony został natomiast w art. 131 KRO, jednak
małżonkowie S. nie przysposobili skarżącej, a zostali jedynie ustanowieni jej rodziną zastępczą. Sąd stwierdził, że
moralny obowiązek opieki i dostarczania środków życiowych nie jest wystarczający do uzyskania prawa do
świadczenia pielęgnacyjnego, zaś według KRO wobec rodziców zastępczych obowiązek alimentacyjny nie ciąży.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną uznając, że B.Ł. nie jest uprawniona do uzyskania
świadczenia na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 3 ŚwRodzU, gdyż przepis ten uprawnia do uzyskania świadczenia
pielęgnacyjnego wyłącznie osobę będącą rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z 9.6.2011 r.
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 821), którą tworzą małżonkowie lub osoba
samotna, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka. Natomiast art. 17 ust. 1 pkt 4 ŚwRodzU wyraźnie wiąże
uprawnienie do ubiegania się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z istnieniem obowiązku
alimentacyjnego obciążającego ubiegającego się o uzyskanie takiego świadczenia w stosunku do
podopiecznego. Przepisy KRO przewidują ograniczoną listę przypadków, w których powstaje obowiązek
alimentacyjny. Pozostałe osoby znajdujące się w zbliżonych stanach faktycznych, ale nie spełniających
warunków wskazanych w KRO nie są obciążone obowiązkiem alimentacyjnym i w konsekwencji nie są
uprawnione do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że
niedopuszczalne jest sądowe uzupełnianie ustawowego katalogu uprawnień socjalnych, gdyż przepisy art. 32 ust. 1
i art. 67 Konstytucji RP nie mogą być samoistnym źródłem roszczeń (zob. uchwała NSA z 9.12.2013 r., I OPS 5/13,
).
W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że z woli ustawodawcy nie sam fakt opieki nad osobą niepełnosprawną, czy też
rezygnacja dla jej sprawowania z zatrudnienia, lecz szczególna więź prawna pomiędzy osobą opiekuna a osobą
niepełnosprawną wyróżnia grupę uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego. Cechą relewantną podmiotów
potencjalnie uprawnionych do tego świadczenia jest rezygnacja z zatrudnienia dla wywiązania się z szeroko
rozumianego obowiązku alimentacyjnego. Celem regulacji jest bowiem to, by osoba zmuszona do rezygnacji
z zatrudnienia w związku z wykonaniem ciążącego na niej obowiązku alimentacyjnego sama nie popadła




w niedostatek, tracąc źródło utrzymania. Nie jest natomiast intencją ustawodawcy wspieranie wszystkich
osób, które dobrowolnie podejmują się opieki nad niepełnosprawnym członkiem szeroko rozumianej rodziny.
Wyrok NSA z 10.12.2020 r., I OSK 1954/20,