Sejm 17.3.2021 r. przyjął ustawę o zmianie ustawy o pomocy społecznej. Wprowadza ona do ustawy
z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1876 ze zm., dalej: PomSpołU) szereg zmian
wynikających z praktyki jej stosowania i licznie postulowanych przez pracowników opieki społecznej. Część
z tych zmian dotyczy zagadnienia dochodu na gruncie PomSpołU, w tym jego definicji, sposobu wyliczania
kryterium dochodowego oraz poszerzenia katalogu świadczeń nie wliczanych do dochodu. Wprowadzono
także nowy termin weryfikacji kryteriów dochodowych.
• Przy wyliczaniu dochodu na gruncie PomSpołU, będą stosowane te same zasady pomniejszenia go, jak
w przypadku ustalania prawa do świadczeń rodzinnych.
• Przy określaniu kryterium dochodowego możliwe będzie stosowanie trzech nowych rodzajów odliczeń od dochodu.
• Najbliższa weryfikacja kryterium dochodowego powinna odbyć się w 2021 r., a nowe kryteria dochodowe powinny
wejść w życie od i.1.2022 r.
Zmiana definicji dochodu
Nowelizacja PomSpołU wprowadza pewne zmiany do dotychczasowej definicji dochodu, zawartej w art. 8 ust. 3 i 4.
Dotychczas za dochód na gruncie PomSpołU uznawano wszystkie przychody z miesiąca poprzedzającego złożenie
wniosku (a w przypadku utraty dochodów - z miesiąca w którym wniosek został złożony), bez względu na tytuł
i źródło ich uzyskania, pomniejszone o składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych
przepisach, kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób i miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym
od osób fizycznych. Przy czym omawiana nowelizacja wprowadza zmianę do ostatniego w wymienionych
pomniejszeń. Zgodnie z tą zmianą, dochód pomniejszony będzie o miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym
od osób fizycznych, ale wraz z kosztami uzyskania przychodu, czyli analogicznie jak ma to miejsce przy ustalaniu
prawa do świadczeń rodzinnych.
Poszerzenie katalogu świadczeń niezaliczanych do dochodu
Zmiany objęły także art. 8 ust. 4 PomSpołU. Aby uzyskać świadczenia z pomocy społecznej potencjalny beneficjent
musi spełnić kryterium dochodowe. Aby obliczyć dochód uprawniający do świadczeń, od dochodów beneficjenta
można odliczyć przychody i świadczenia wymienione w zamkniętym katalogu, zawartym we wspomnianym art. 8 ust.
4 PomSpołU. Nowelizacja rozszerza ten katalog, uzupełniając go o trzy nowe punkty.
Pierwszy z nich odnosi się do pomocy finansowej przyznawanej repatriantom, o której mowa w ustawie z 9.11.2000 r.
o repatriacji (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1472 ze zm.).
Drugi dotyczy zaś środków finansowych przyznawanych w ramach działań podejmowanych przez organy publiczne
mających na celu poprawę jakości powietrza lub ochronę środowiska naturalnego. Chodzi tutaj zwłaszcza o środki
przyznawane w ramach różnych programów i mechanizmów, w szczególności w ramach programów priorytetowych
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz funduszy wojewódzkich. Z założenia nie
mogą one być przeznaczone na żadne inne cele niż te wskazane z danym programie zy mechanizmie.
Ostatni natomiast - zwrotu kosztów, o których mowa w art. 39a ust. 1 ustawy z 14.12.2016 r. Prawo oświatowe (t.j.
Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.). Chodzi tutaj o koszty przejazdu dziecka i opiekuna, które są zwracane opiekunom
dowożącym dzieci niepełnosprawne (lub inne uprawnione) do szkoły lub przedszkola.
Nowe terminy weryfikacji kryteriów dochodowych
Dotychczas kryteria dochodowe umożliwiające otrzymanie świadczeń z pomocy społecznej weryfikowane były co trzy
lata, m.in. przy udziale Rady Dialogu Społecznego. W sytuacji, gdy Rada nie zdołała w przewidywanym terminie
uzgodnić tych kryteriów, Rada Ministrów ustala kryteria nie niższe niż w te przedstawione w propozycji, w terminie do
15 lipca danego roku. Kryteria te obowiązywały natomiast od 1 października roku, w którym przeprowadzano
weryfikację. Nowelizacja art. 9 ust 8a PomSpołU sprawi, że zweryfikowane kryteria dochodowe (oraz kwoty,
o których mowa w art. 9 ust. 5 i 6 PomSpołU), obowiązywały od 1 stycznia roku, następującego po roku, w którym
jest przeprowadzana weryfikacja. Ma to ułatwić planowanie w budżecie zmian w wydatkach na pomoc społeczną.
Najbliższa weryfikacja kryteriów dochodowych (oraz wspomnianych kwot) powinna zatem odbyć się w 2021 r.,
a nowe kryteria dochodowe powinny obowiązywać od 1.1.2022 r.