Powód ma prawo dochodzenia odszkodowania za szkodę w postaci utraty własności nieruchomości na
podstawie wadliwie wydanej decyzji administracyjnej - orzekł Sąd Apelacyjny w Rzeszowie.
Opis stanu faktycznego
Powód L.W. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Starosty (...) 600 000 zł z ustawowymi odsetkami
od dnia wniesienia pozwu, tytułem odszkodowania za przejęcie na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości powoda, na
podstawie decyzji nieważnych i wydanych z rażącym naruszeniem prawa.
Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, zarzucając że powód nie wykazał legitymacji czynnej w niniejszej sprawie,
nie wykazał szkody, bowiem za przejęte nieruchomości została wypłacona rekompensata.
Sąd Okręgowy w Rzeszowie zasądził od pozwanego na rzecz powoda 20 170 zł z ustawowymi odsetkami za
opóźnienie od 28.6.2017 r. (pkt I), zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania (pkt II) i oddalił powództwo
w pozostałym zakresie (pkt III).
Od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie apelację złożyły obie strony, jednak Sąd Apelacyjny w Rzeszowie oddalił
obie apelacje.
Z uzasadnienia Sądu
Analiza stanu prawnego nieruchomości wskazuje, że w dacie wydania decyzji z 8 października 1975 r, o przejęciu
nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa, właścicielem tej nieruchomości był powód H.W. (...)
Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny sprawy, za wyjątkiem wskazanych wyżej kwestii własności
nieruchomości w chwili wydania decyzji i wypłaty odszkodowania, nie pominął istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy
faktów i dokonał oceny dowodów zgonie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego.
Powód w niniejszej sprawie wykazał w sposób bezsporny, że utracił własność nieruchomości w związku z wydaniem
przez organ władzy publicznej decyzji administracyjnej, która ostatecznie została uznana za wydaną z rażącym
naruszeniem prawa. Niezależnie od tego, że Sąd Apelacyjny prezentuje pogląd, iż powód w istocie w chwili wydania
decyzji był właścicielem nieruchomości w związku z uwłaszczeniem, które wywołało skutek na dzień 4.11.1971 r., to
jednak musi mieć na uwadze, że w drodze postępowania administracyjnego, na mocy decyzji Wojewody (...)
z 5.2.2013 r. (...) stwierdzono, że decyzja Naczelnika Urzędu Gminy w Ś. z 8.10.1975 r. została wydana
z naruszeniem prawa co do części aktualnych działek (...) i (...), leżących w granicach poprzedniej działki (...) oraz
nieważność ww. decyzji w części odpowiadającej części działki (...), która leży w granicach dawnej działki (...). Sąd
jest związany treścią decyzji i nie może dokonywać własnych, odmiennych ustaleń w zakresie objętym jej sentencją.
Zgodnie z uchylonym obecnie art. 160 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U.
z 2021 r. poz 735; dalej: KPA) stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art.
156 § 1 KPA albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną
rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie.
Przepis art. 160 KPA został uchylony z dniem 1 września 2004 r. na podstawie art. 2 ustawy z 17.6.2004 r. o zmianie
ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2004 r. Nr 162 poz. 1692 ze zm.), jednakże z mocy
art. 5 tej ustawy stosuje się go nadal do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem uchylenia. Należy
podkreślić, że art. 5 tej ustawy nakazuje, w odniesieniu do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem
wejścia w życie ustawy, stosowanie zarówno komentowanego przepisu, jak i przepisów kodeksu cywilnego
normujących odpowiedzialność odszkodowawczą w związku z wykonywaniem władzy publicznej – w brzmieniu
obowiązującym do dnia wejścia w życie wyżej wymienionej ustawy zmieniającej z 17.6.2004 r. Przez pojęcie
„zdarzenia i stany prawne” należy rozumieć nabycie cechy ostateczności przez decyzję wyrządzającą szkodę, tj.
wydaną z naruszeniem art. 156 § 1 KPA. Pojęcie to nie odnosi się do decyzji nadzorczych (stwierdzających
nieważność decyzji), ponieważ w orzecznictwie dominował i nadal jest powszechnie przyjęty pogląd, że art. 160 KPA
ustanawiał samodzielną podstawę odpowiedzialności deliktowej za szkody związane z wydaniem naruszającej prawo
ostatecznej decyzji. Decyzja nadzorcza przywraca stan zgodny z prawem i wywołuje skutki z mocą wsteczną
(niweczy skutki wydania decyzji, której nieważność została stwierdzona). Z tego względu data wydania decyzji




stwierdzającej wydanie uprzedniej decyzji z naruszeniem prawa (art. 158 § 2 KPA) nie ma znaczenia dla ustalenia
zasad i trybu dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 160 KPA. (…)
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 6.9.2019 r. I CSK 27/18, 
 określając wysokość odszkodowania za
nieruchomość utraconą wskutek wydania wadliwej decyzji, należy brać pod uwagę stan nieruchomości w chwili
wydania tej decyzji. W odniesieniu do decyzji administracyjnych wyrządzających tego rodzaju szkodę chodzi o stan
nieruchomości istniejący w chwili wydania wadliwej decyzji, stanowiącej źródło powstania szkody. Stan taki obejmuje
nie tylko parametry fizyczne lub geodezyjne danej nieruchomości (np. jej powierzchnię, infrastrukturę), lecz także
samo jej funkcjonalne przeznaczenie społeczno - gospodarcze. Sąd Najwyższy stwierdził w uzasadnieniu, że
w orzecznictwie zwrócono uwagę na trudności w stosowaniu metody dyferencyjnej ustalania szkody majątkowej
w przypadku szkód wyrządzonych deliktem szczególnym, tj. wydaniem wadliwej decyzji administracyjnej,
zweryfikowanej negatywnie po kilkudziesięciu latach, która wywarła skutki prawne ex tunc w tym sensie, ze dopiero
treść decyzji nadzorczej usprawiedliwia przyjęcie stanu bezprawności spowodowanego pierwotnym orzeczeniem.
W takiej sytuacji nastąpił stan trwałego pozbawienia poszkodowanego nieruchomości, w którym nie mógł on liczyć na
jej restytucję, a nowy właściciel nie musiał liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu i mógł nią dysponować swobodnie.
Trudno w takich przypadkach, wobec niepewności co do losów określonej nieruchomości, racjonalnie konstruować
w chwili orzekania tzw. hipotetyczny stan majątkowy poszkodowanego. Nie sposób w szczególności zakładać, że ten
stan hipotetyczny obejmowałby również wartość planistyczną utraconej nieruchomości z chwili orzekania. Nie można
zatem przyjąć, że powód doznał szkody w postaci utraty własności nieruchomości według jej obecnego stanu.
Rozmiaru tej szkody nie można określić z uwzględnieniem zmian planistycznych dokonanych po zaistnieniu
zdarzenia będącego źródłem szkody, skoro odszkodowanie powinno być adekwatne do rzeczywistej szkody,
obejmującej utratę możliwości dotychczasowego sposobu wykonywania prawa, a nie przyszłych szans jego zmiany,
wynikającej z nieprzewidywalnego rozwoju zdarzeń w znaczącym odstępie czasowym od utraty prawa.
W niniejszej sprawie nie zachodzą żadne szczególne okoliczności, uzasadniające przyjęcie, że odszkodowanie
ustalone według stanu nieruchomości w dacie wydania wadliwej decyzji nie zapewnia naprawienia szkody i powinno
zostać podwyższone. Sąd dostrzega, że powodowi zwrócono część nieruchomości, co do której stwierdzono
nieważność decyzji i działkę tę powód zbył za cenę znacznie wyższą niż ustalone odszkodowanie, w związku
z faktem że obecnie grunty są położone w terenie przemysłowym. Nie uzasadnia to jednak odstąpienia od zasady, że
rekompensata szkody nie może prowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia poszkodowanego.
Komentarz
W analizowanej sprawie sądy obu instancji słusznie orzekły, że powód ma prawo dochodzenia odszkodowania za
szkodę w postaci utraty własności nieruchomości na podstawie wadliwie wydanej decyzji administracyjnej.
Stwierdzenie nieważności decyzji, podobnie jak stwierdzenie, że decyzja została wydana z naruszeniem prawa,
stanowi wypełnienie podstawowej przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej przewidzianej w art. 160 § 1 KPA.
Dostrzec należy, że w uchwale Sądu Najwyższego z 21.3.2003 r., III CZP 6/03, 
 wskazano, że art. 160 § 1
KPA określa, iż stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem art. 156 § 1 KPA albo
stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę.
Według dominującego poglądu, rzeczywista szkoda, o której mowa w art. 160 § 1 KPA, oznacza stratę w rozumieniu
art. 361 § 2 ustawy z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1740; dalej: KC). Skoro więc utrata prawa
własności nieruchomości spowodowała szkodę w majątku powoda, to powód ma prawo dochodzenia odszkodowania
za szkodę w postaci utraty własności nieruchomości na podstawie wadliwie wydanej decyzji administracyjnej.
W takiej sytuacji wysokość szkody określa wartość nieruchomości według stanu z chwili wydania wadliwej decyzji,
a według cen aktualnych.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 3.2.2021 r., I ACa 20/19,