Odszkodowanie za szkodę spowodowaną wadliwie wydaną decyzją administracyjną
Kategoria: Prawo administracyjne
Tematyka: odszkodowanie, szkoda, wadliwa decyzja, decyzja administracyjna, Sąd Apelacyjny, Rzeszów, nieruchomość, naruszenie prawa, odszkodowanie majątkowe
Powód ma prawo dochodzenia odszkodowania za szkodę w postaci utraty własności nieruchomości na podstawie wadliwie wydanej decyzji administracyjnej - orzekł Sąd Apelacyjny w Rzeszowie. Sprawa dotyczy zasądzenia odszkodowania za przejęcie nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa na podstawie decyzji uznanej za nieważną. W toku postępowania sądowego uwzględniono stan faktyczny oraz prawne aspekty związane z naruszeniem prawa przy wydaniu decyzji administracyjnej.
Powód ma prawo dochodzenia odszkodowania za szkodę w postaci utraty własności nieruchomości na podstawie wadliwie wydanej decyzji administracyjnej - orzekł Sąd Apelacyjny w Rzeszowie. Opis stanu faktycznego Powód L.W. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Starosty (...) 600 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu, tytułem odszkodowania za przejęcie na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości powoda, na podstawie decyzji nieważnych i wydanych z rażącym naruszeniem prawa. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, zarzucając że powód nie wykazał legitymacji czynnej w niniejszej sprawie, nie wykazał szkody, bowiem za przejęte nieruchomości została wypłacona rekompensata. Sąd Okręgowy w Rzeszowie zasądził od pozwanego na rzecz powoda 20 170 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 28.6.2017 r. (pkt I), zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania (pkt II) i oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt III). Od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie apelację złożyły obie strony, jednak Sąd Apelacyjny w Rzeszowie oddalił obie apelacje. Z uzasadnienia Sądu Analiza stanu prawnego nieruchomości wskazuje, że w dacie wydania decyzji z 8 października 1975 r, o przejęciu nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa, właścicielem tej nieruchomości był powód H.W. (...) Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny sprawy, za wyjątkiem wskazanych wyżej kwestii własności nieruchomości w chwili wydania decyzji i wypłaty odszkodowania, nie pominął istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy faktów i dokonał oceny dowodów zgonie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Powód w niniejszej sprawie wykazał w sposób bezsporny, że utracił własność nieruchomości w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej decyzji administracyjnej, która ostatecznie została uznana za wydaną z rażącym naruszeniem prawa. Niezależnie od tego, że Sąd Apelacyjny prezentuje pogląd, iż powód w istocie w chwili wydania decyzji był właścicielem nieruchomości w związku z uwłaszczeniem, które wywołało skutek na dzień 4.11.1971 r., to jednak musi mieć na uwadze, że w drodze postępowania administracyjnego, na mocy decyzji Wojewody (...) z 5.2.2013 r. (...) stwierdzono, że decyzja Naczelnika Urzędu Gminy w Ś. z 8.10.1975 r. została wydana z naruszeniem prawa co do części aktualnych działek (...) i (...), leżących w granicach poprzedniej działki (...) oraz nieważność ww. decyzji w części odpowiadającej części działki (...), która leży w granicach dawnej działki (...). Sąd jest związany treścią decyzji i nie może dokonywać własnych, odmiennych ustaleń w zakresie objętym jej sentencją. Zgodnie z uchylonym obecnie art. 160 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz 735; dalej: KPA) stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 KPA albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie. Przepis art. 160 KPA został uchylony z dniem 1 września 2004 r. na podstawie art. 2 ustawy z 17.6.2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2004 r. Nr 162 poz. 1692 ze zm.), jednakże z mocy art. 5 tej ustawy stosuje się go nadal do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem uchylenia. Należy podkreślić, że art. 5 tej ustawy nakazuje, w odniesieniu do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy, stosowanie zarówno komentowanego przepisu, jak i przepisów kodeksu cywilnego normujących odpowiedzialność odszkodowawczą w związku z wykonywaniem władzy publicznej – w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie wyżej wymienionej ustawy zmieniającej z 17.6.2004 r. Przez pojęcie „zdarzenia i stany prawne” należy rozumieć nabycie cechy ostateczności przez decyzję wyrządzającą szkodę, tj. wydaną z naruszeniem art. 156 § 1 KPA. Pojęcie to nie odnosi się do decyzji nadzorczych (stwierdzających nieważność decyzji), ponieważ w orzecznictwie dominował i nadal jest powszechnie przyjęty pogląd, że art. 160 KPA ustanawiał samodzielną podstawę odpowiedzialności deliktowej za szkody związane z wydaniem naruszającej prawo ostatecznej decyzji. Decyzja nadzorcza przywraca stan zgodny z prawem i wywołuje skutki z mocą wsteczną (niweczy skutki wydania decyzji, której nieważność została stwierdzona). Z tego względu data wydania decyzji stwierdzającej wydanie uprzedniej decyzji z naruszeniem prawa (art. 158 § 2 KPA) nie ma znaczenia dla ustalenia zasad i trybu dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 160 KPA. (…) Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 6.9.2019 r. I CSK 27/18, określając wysokość odszkodowania za nieruchomość utraconą wskutek wydania wadliwej decyzji, należy brać pod uwagę stan nieruchomości w chwili wydania tej decyzji. W odniesieniu do decyzji administracyjnych wyrządzających tego rodzaju szkodę chodzi o stan nieruchomości istniejący w chwili wydania wadliwej decyzji, stanowiącej źródło powstania szkody. Stan taki obejmuje nie tylko parametry fizyczne lub geodezyjne danej nieruchomości (np. jej powierzchnię, infrastrukturę), lecz także samo jej funkcjonalne przeznaczenie społeczno - gospodarcze. Sąd Najwyższy stwierdził w uzasadnieniu, że w orzecznictwie zwrócono uwagę na trudności w stosowaniu metody dyferencyjnej ustalania szkody majątkowej w przypadku szkód wyrządzonych deliktem szczególnym, tj. wydaniem wadliwej decyzji administracyjnej, zweryfikowanej negatywnie po kilkudziesięciu latach, która wywarła skutki prawne ex tunc w tym sensie, ze dopiero treść decyzji nadzorczej usprawiedliwia przyjęcie stanu bezprawności spowodowanego pierwotnym orzeczeniem. W takiej sytuacji nastąpił stan trwałego pozbawienia poszkodowanego nieruchomości, w którym nie mógł on liczyć na jej restytucję, a nowy właściciel nie musiał liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu i mógł nią dysponować swobodnie. Trudno w takich przypadkach, wobec niepewności co do losów określonej nieruchomości, racjonalnie konstruować w chwili orzekania tzw. hipotetyczny stan majątkowy poszkodowanego. Nie sposób w szczególności zakładać, że ten stan hipotetyczny obejmowałby również wartość planistyczną utraconej nieruchomości z chwili orzekania. Nie można zatem przyjąć, że powód doznał szkody w postaci utraty własności nieruchomości według jej obecnego stanu. Rozmiaru tej szkody nie można określić z uwzględnieniem zmian planistycznych dokonanych po zaistnieniu zdarzenia będącego źródłem szkody, skoro odszkodowanie powinno być adekwatne do rzeczywistej szkody, obejmującej utratę możliwości dotychczasowego sposobu wykonywania prawa, a nie przyszłych szans jego zmiany, wynikającej z nieprzewidywalnego rozwoju zdarzeń w znaczącym odstępie czasowym od utraty prawa. W niniejszej sprawie nie zachodzą żadne szczególne okoliczności, uzasadniające przyjęcie, że odszkodowanie ustalone według stanu nieruchomości w dacie wydania wadliwej decyzji nie zapewnia naprawienia szkody i powinno zostać podwyższone. Sąd dostrzega, że powodowi zwrócono część nieruchomości, co do której stwierdzono nieważność decyzji i działkę tę powód zbył za cenę znacznie wyższą niż ustalone odszkodowanie, w związku z faktem że obecnie grunty są położone w terenie przemysłowym. Nie uzasadnia to jednak odstąpienia od zasady, że rekompensata szkody nie może prowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia poszkodowanego. Komentarz W analizowanej sprawie sądy obu instancji słusznie orzekły, że powód ma prawo dochodzenia odszkodowania za szkodę w postaci utraty własności nieruchomości na podstawie wadliwie wydanej decyzji administracyjnej. Stwierdzenie nieważności decyzji, podobnie jak stwierdzenie, że decyzja została wydana z naruszeniem prawa, stanowi wypełnienie podstawowej przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej przewidzianej w art. 160 § 1 KPA. Dostrzec należy, że w uchwale Sądu Najwyższego z 21.3.2003 r., III CZP 6/03, wskazano, że art. 160 § 1 KPA określa, iż stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem art. 156 § 1 KPA albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę. Według dominującego poglądu, rzeczywista szkoda, o której mowa w art. 160 § 1 KPA, oznacza stratę w rozumieniu art. 361 § 2 ustawy z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1740; dalej: KC). Skoro więc utrata prawa własności nieruchomości spowodowała szkodę w majątku powoda, to powód ma prawo dochodzenia odszkodowania za szkodę w postaci utraty własności nieruchomości na podstawie wadliwie wydanej decyzji administracyjnej. W takiej sytuacji wysokość szkody określa wartość nieruchomości według stanu z chwili wydania wadliwej decyzji, a według cen aktualnych. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 3.2.2021 r., I ACa 20/19,
Sąd Apelacyjny w Rzeszowie potwierdził prawo powoda do odszkodowania za utratę nieruchomości na skutek wadliwej decyzji administracyjnej. Decyzja ta została uznana za wydaną z rażącym naruszeniem prawa. Sąd uznał, że wysokość odszkodowania powinna być ustalona według stanu nieruchomości w chwili wydania wadliwej decyzji, a nie według obecnych cen rynkowych.