VAT od przekształcenia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości
Kategoria: Prawo administracyjne
Tematyka: TSUE, C-604/19, przekształcenie prawa użytkowania wieczystego, pełna własność, podatek VAT, Gmina Wrocław, interpretacja indywidualna, transakcja, zwolnienie podmiotowe, korekta rozliczeń
Zgodnie z wyrokiem TSUE z 25.2.2021 r.,C-604/19, przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo pełnej własności w zamian za uiszczenie opłaty stanowi odpłatną dostawę towarów na gruncie dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. Gmina Wrocław, działając jako podatnik VAT, nie korzysta ze zwolnienia podmiotowego. Sprawa dotyczyła sporu między Gminą Wrocław a Dyrektorem Krajowej Informacji Skarbowej, który zaowocował pytaniem prejudycjalnym do TSUE.
Zgodnie w wyrokiem TSUE z 25.2.2021 r.,C-604/19, , przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo pełnej własności w zamian za uiszczenie opłaty stanowi odpłatną dostawę towarów na gruncie dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 347, s. 1). W tego typu przekształceniu gmina działa jako podatnik VAT, a nie organ władzy publicznej. Gmina nie korzysta tym samym ze zwolnienia podmiotowego przyznanego na gruncie art. 13 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE. Ponadto, jeżeli uzyskującym pełne prawo własności w wyniku tego typu transakcji jest podatnik VAT, powinien on mieć prawo do odliczenia naliczonego podatku VAT. Stan faktyczny Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej rozstrzygał sprawę sporu między Gminą Wrocław, a Dyrektorem Krajowej Informacji Skarbowej. Gmina Wrocław wystąpiła do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z wnioskiem o interpretację indywidualną. Przedstawione we wniosku o interpretację indywidualną stanowisko Gminy Wrocław Dyrektor Krajowej Administracji Skarbowej uznał za nieprawidłowe, jednocześnie przedstawiając własną interpretację. Gmina Wrocław jest jednostką samorządu terytorialnego zarejestrowaną jako podatnik VAT, która była właścicielem nieruchomości obciążonych prawem użytkowania wieczystego w rozumieniu prawa polskiego. Zgodnie z przepisami ustawy z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740, ze zm., dalej: KC) użytkowanie wieczyste polega na oddaniu gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków użytkownikowi wieczystemu, który może korzystać z gruntu i rozporządzać swym prawem z wyłączeniem innych osób. Użytkownikami wieczystymi mogą być zarówno osoby fizyczne lub prawne. Za użytkowanie wieczyste, przez czas trwania tego prawa, użytkownik wieczysty uiszcza na rzecz właściciela gruntu opłatę roczną. Przy czym, zgodnie z art. 72 ust. 1 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1990 ze zm., dalej: GospNierU), opłaty należne z tytułu użytkowania wieczystego ustala się według stawki procentowej od ceny danej nieruchomości gruntowej określonej zgodnie z art. 67 ust. 1 tej ustawy na podstawie wartości tej nieruchomości. W sytuacji zaś, gdy nieruchomość oddana została na cele mieszkaniowe, wysokość opłaty wynosi 1 proc. wartości nieruchomości. Gmina Wrocław przypomniała, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 7 ust. 1 pkt 6 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685, ze zm.; dalej: VATU), oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste stanowi dostawę towarów. Oznacza to, że coroczne opłaty uiszczane przez użytkownika powinny podlegać opodatkowaniu VAT. Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że na podstawie ustawy z 20.7.2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2040 ze zm.; dalej: PrzekPrUżytWU), 1.1.2019 r. prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe przekształciło się w prawo pełnej własności tych gruntów. Ponadto Gmina Wrocław podnosiła, że zgodnie z art. 7 PrzekPrUżytWU, użytkownik wieczysty, który stał się właścicielem, jest zobowiązany do wniesienia na rzecz jednostki publicznej, która była właścicielem danego gruntu, opłaty z tytułu przekształcenia. Wniosek o interpretację Przedmiotem wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej było ustalenie, jak w związku z powyższym, należy opodatkować podatkiem VAT opłaty należne Gminie Wrocław na podstawie PrzekPrUżytWU. W opinii gminy Wrocław opłaty uiszczane przez nowych właścicieli gruntów na podstawie PrzekPrUżytWU nie podlegają podatkowi VAT. Zdaniem Gminy Wrocław opodatkowaniu podatkiem VAT powinna podlegać jedynie transakcja ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Podatkiem nie powinna być natomiast objęta kwestia przekształcenia tego prawa w pełne prawo własności. Dyrektor Krajowej Administracji Skarbowej stanął zaś na stanowisku, że podatkiem VAT powinny być objęte obie transakcje. Sprawa trafiła ostatecznie do WSA we Wrocławiu, który zwrócił się w tej sprawie z pytaniem prejudycjalnym do TSUE. Stan prawny Wyrok TSUE w kwestii tego, czy transakcja przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo pełnej własności powinna być opodatkowana podatkiem VAT, opierał się na zbadaniu trzech zagadnień. Po pierwsze na rozważeniu definicji dostawy towarów, definicji działalności gospodarczej i działania w charakterze podatnika VAT oraz definicji działania jako organ władzy publicznej. W pierwszej kolejności Trybunał zajął się zagadnieniem pojęcia odpłatnej dostawy towarów na gruncie art. 14 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE. Trybunał uznał, że w kontekście tego przepisu zupełnie nieistotne są polskie przepisy dotyczące przeniesienia własności, a dostawa towarów określana powinna być jako każda transakcja, która upoważnia jedną z jej stron do rozporządzania rzeczą w taki sposób, jakby była jej właścicielem. Aby zatem doszło do dostawy towarów muszą być spełnione następujące przesłanki: musi nastąpić przeniesienie prawa własności, przeniesienie to musi nastąpić z nakazu wydanego przez organ władzy publicznej lub w jego imieniu albo z mocy prawa. Musi również dojść do wypłaty odszkodowania w rozumieniu art. 14 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2006/112/WE. Następnie TSUE zajął się tym, czy Gmina Wrocław działała jako podatnik podatku VAT czy też jako organ władzy publicznej. Kluczowe było tutaj rozstrzygnięcie, czy Gmina Wrocław prowadziła działalność gospodarczą polegającą na dokonywaniu przekształceń prawa użytkowania wieczystego w prawo pełnej własności. Trybunał sięgnął tutaj do art. 9 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE i uznał, że odnosi się on do wszystkich transakcji, niezależnie od ich formy prawnej, które mają na celu osiąganie z danego dobra stałego dochodu. W tym kontekście TSUE stwierdził, że bezspornym jest, że Gmina Wrocław pobiera w zamian za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo pełnej własności stosowną opłatę od dawnych użytkowników wieczystych i to przez okres 20 lat począwszy od dnia dokonania takiego przekształcenia (lub też jednorazowo w kwocie odpowiadającej opłacie uiszczanej przez okres 20 lat). Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził w związku z tym, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo pełnej własności pozwala Gminie Wrocław na uzyskanie z tego tytułu dochodu o charakterze stałym. W konsekwencji zaś należy uznać, że transakcja ta stanowi działalność gospodarczą w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE. I wreszcie na końcu Trybunał zajął się zagadnieniem działania Gminy Wrocław jako organu władzy publicznej w kontekście art. 13 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE, który wyłącza gminy z kategorii podatników w związku z działalnością lub transakcjami, których dokonują jako organy władzy publicznej. Wyjątkiem są sytuacje, w których wyłączenie ich z opodatkowania prowadziłoby do znaczących zakłóceń konkurencji.Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, że aby stosować to wyłączenie muszą być spełnione dwie przesłanki - działalność musi być wykonywana przez podmiot prawa publicznego, a podmiot prawa publicznego musi działać w charakterze organu władzy publicznej. Gmina Wrocław nie spełniała drugiej z przesłanek. Podsumowując rozważania TSUE należy stwierdzić, że Trybunał uznał ostatecznie, że mające miejsce w sprawie przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności należy uznać za dostawę towaru. Przy czym Trybunał uznał, że nie jest to dostawa rozumiana jako kontynuacja ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Przekształcenie to należy raczej traktować jako przeniesienie prawa własności do towaru w zamian za odszkodowanie z mocy prawa. Zachodzą tutaj więc dwie dostawy tego samego towaru (czyli gruntu) pomiędzy tymi samymi kontrahentami. Pierwsza dostawa ma miejsce w momencie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego, druga dostawa zaś ma miejsce w momencie przekształcenia w prawo własności. Trybunał podkreślił również, że przy poborze opłat przekształceniowych, jednostki samorządu terytorialnego, tak jak w tym wypadku Gmina Wrocław, działają w charakterze podatnika VAT. Komentarz Pojawia się wiele głosów mówiących o tym, że Wyrok TSUE zaprzecza dotychczasowej linii interpretacyjnej organów podatkowych i może rodzić wiele praktycznych wątpliwości. Może także przyczynić się do zmiany kierunku interpretacji wydawanych przez organy podatkowe, i to zmiany na niekorzyść jednostek samorządu terytorialnego. Zastanawiające jest to, czy gminy będą musiały dokonywać korekt swoich rozliczeń podatkowych i zmieniać kwoty podatku należnego VAT? Ponadto, prawo do odliczenia VATu, jakie wynika z wyroku dla podmiotów uzyskujących prawo własności, może spowodować też to, że podmioty te będą będą domagać się od gmin zaległych faktur VAT i dokonywać korekty przeszłych okresów rozliczeniowych. Wyrok TSUE z 25.2.2021 r.,C-604/19,
Wyrok TSUE potwierdził, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo pełnej własności stanowi dostawę towaru. Decyzja ta może mieć istotne konsekwencje dla jednostek samorządu terytorialnego, w tym konieczność korekty rozliczeń podatkowych. Warto zwrócić uwagę na potencjalne zmiany interpretacyjne organów podatkowych i konieczność zapewnienia odliczenia VATu dla podmiotów uzyskujących prawo własności.