Obecna Krajowa Rada Sądownictwa nie daje wystarczających gwarancji niezależności od organów władzy
wykonawczej i władzy ustawodawczej w procedurze powoływania sędziów. Stopień jej zależności od władzy
ustawodawczej i wykonawczej przy wykonywaniu powierzonych KRS zadań jest zaś na tyle wysoki, że nie
może on być bez znaczenia dla oceny spełniania przez wyłonionych przez nią sędziów obiektywnych
wymogów niezawisłości i bezstronności wynikających z art. 47 Karty Praw Podstawowych – stwierdził
Naczelny Sąd Administracyjny.
Brak możliwości odwołania w sprawach powołań na stanowisko sędziego SN
Kilku kandydatów do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego w Izbie Cywilnej i Izbie Karnej
w 2018 r. zaskarżyło uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, w których przedstawiono określone osoby Prezydentowi
RP z wnioskiem o ich powołanie do pełnienia urzędu oraz postanowiono nie przedstawiać pozostałych kandydatur.
W związku z tymi postępowaniami Naczelny Sąd Administracyjny przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości Unii
Europejskiej pytania prejudycjalne (zob. postanowienie NSA z 21.11.2018 r., II GOK 2/18, 
 i postanowienie
NSA z 26.6.2019 r., II GOK 2/18, 
). 25.3.2019 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z art. 184
Konstytucji RP art. 44 ust. 1a ustawy z 12.5.2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (aktualnie t.j. Dz.U. z 2021 r.
poz. 269; dalej: KrRadSądU), który pierwotnie stanowił podstawę kognicji NSA, wskazując jednocześnie na
konieczność zakończenia wszelkich postępowań prowadzonych na podstawie tego przepisu w związku z utratą mocy
obowiązującej (zob. wyrok TK z 25.3.2019 r., K 12/18, 
). Ustawą z 26.4.2019 r. o zmianie ustawy o Krajowej
Radzie Sądownictwa oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 914) zmieniono
art. 44 ust. 1 KrRadSądU w ten sposób, że odwołanie nie przysługuje już w sprawach indywidualnych dotyczących
powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego SN. Na mocy art. 3 ustawy nowelizującej postępowania
w sprawach odwołań od uchwał KRS w sprawach indywidualnych dotyczących powołania do pełnienia urzędu na
stanowisku sędziego SN, wszczęte i niezakończone przed dniem jej wejścia w życie, podlegają umorzeniu z mocy
prawa.
Po wydaniu przez TSUE wyroku (zob. wyrok TSUE z 2.3.2021 r., C-824/18, 
, Naczelny Sąd
Administracyjny uchylił zaskarżone uchwały w punkcie dotyczącym przedstawienia kandydatów w całości
oraz w punkcie dotyczącym nieprzedstawienia określonych osób w stosunku do skarżących oraz umorzył
postępowanie przed KRS w tym zakresie. W uzasadnieniu stwierdzono, że istota orzeczenia TSUE odnosiła
się do zagadnienia dotyczącego zachowania unijnych wymogów zapewnienia prawa do sądu oraz istnienia
efektywnej ochrony sądowej w postępowaniach wywołanych odwołaniami wniesionymi od uchwał KRS, zaś
wykładnia prawa zawarta w wyroku TSUE wiąże każdy sąd w Polsce – jako sąd unijny – oraz każdy organ
władzy państwowej. Podkreślono też, że prawo do sądu oraz efektywnej ochrony sądowej stanowi wartość
prawnie chronioną w polskim porządku prawnym (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), jak i w porządku
prawnomiędzynarodowym – art. 6 i art. 13 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284). Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że pomimo wskazanego
wyżej orzeczenia TK oraz treści ustawy nowelizującej jest właściwy w rozpatrywanych sprawach i jego kognicja nie
ustała oraz że nie jest pozbawiony prawa do przeprowadzenia kontroli zgodności z prawem zaskarżonej uchwały
przy uwzględnieniu wyroku TSUE. Zamknięcie drogi sądowej w sprawach indywidualnych dotyczących powołania do
pełnienia urzędu na stanowisku sędziego SN, w tym także w sprawach już zawisłych przed NSA, nie jest zgodne ze
standardem unijnym oraz korespondującym z nim standardem konstytucyjnym i konwencyjnym. W rezultacie zasada
pierwszeństwa prawa unijnego wymaga pominięcia art. 3 ustawy nowelizującej, jego celem jest bowiem pozbawienie
skuteczności pytania prejudycjalnego i uchylenie obowiązku wykonania przez NSA wyroku TSUE.
W uzasadnieniu wyroków wyjaśniono, że sąd, który może w określonych wypadkach orzekać o kwestiach
związanych ze stosowaniem lub wykładnią prawa Unii, aby mógł odpowiadać oczekiwaniom skutecznej
ochrony sądowej wyznaczonym standardem niezależności i bezstronności, musi być kształtowany w sposób
zapewniający, że KRS jako organ inicjujący proces kształtowania tego sądu, jest w wystarczającym stopniu
niezależny od władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz w sposób zapewniający efektywną sądową
kontrolę prawidłowości procesu kształtowania sądu. Zasady sposobu powoływania sądu – mianowania
sędziów stanowią istotny element systemu gwarancji niezawisłości i niezależności. Naczelny Sąd
Administracyjny stwierdził, że obecna KRS nie daje wystarczających gwarancji niezależności od organów
władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej w procedurze powoływania sędziów. Zasady i tryb
kreowania składu personalnego KRS były wyraźnie motywowane intencją poddania jej swoistego rodzaju
kurateli władzy wykonawczej, a tym samym większości parlamentarnej. Tak kształtowany skład KRS
uniemożliwia efektywne realizowanie przez nią jej podstawowej funkcji, czyli strzeżenie niezależności sądów



i niezawisłości sędziów, co powoduje wysokie ryzyko rozstrzygania postępowań konkursowych w sposób
niekorespondujący z potrzebą uwzględniania dobra wymiaru sprawiedliwości oraz kryteriów obiektywności
i rzetelności, których zachowaniu nie sprzyjało również tempo prac związanych z oceną kandydatur. Podkreślono też,
że uchwały zostały świadomie przekazane przez KRS Kancelarii Prezydenta RP pomimo wniesienia przez
skarżących odwołań, a więc w sytuacji wszczęcia i nie zakończenia procesu sądowej kontroli tych aktów oraz
udzielenia ochrony tymczasowej w postaci wstrzymania ich wykonania.
Uznając odwołania za zasadne, Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że zgodnie z art. 144 ust. 2
Konstytucji RP, każdy akt urzędowy głowy państwa niebędący prerogatywą wymaga kontrasygnaty Prezesa
Rady Ministrów. Z tego powodu dokonanie przez Prezydenta RP, bez kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów,
obwieszczenia z 24.5.2018 r. o wolnych stanowiskach sędziego w Sądzie Najwyższym (M.P. z 2018 r. poz.
633) dotknięte było tego rodzaju wadliwością, która nie mogła spowodować uruchomienia niewadliwego
postępowania zmierzającego do obsadzenia stanowisk sędziowskich w SN. W uzasadnieniu wyroku
zastrzeżono jednak, skutki wydanego w sprawie orzeczenia nie odnoszą się do ustrojowej ważności oraz
skuteczności prezydenckich aktów powołań na urząd sędziego SN dokonanych na podstawie rekomendacji
przedstawionych przez KRS kontrolowaną uchwałą. W aktualnym stanie prawnym akty te bowiem, nie
podlegają sądowej weryfikacji i nie są wzruszalne.
Wyroki NSA: z 6.5.2021 r., II GOK 2/18, 
, II GOK 3/18, 
, II GOK 5/18, 
 II GOK 6/18, 

II GOK 7/18, 
; z 13.5.2021 r., II GOK 4/18