Pomoc Prawna Online
Pomoc Prawna Online

NSA uchylił uchwały KRS

Kategoria: Prawo administracyjne

Tematyka: Krajowa Rada Sądownictwa, NSA, Sąd Najwyższy, powołanie sędziów, TSUE, niezależność sądów, standardy unijne, konstytucyjne

Obecna Krajowa Rada Sądownictwa została skrytykowana za brak niezależności od władzy wykonawczej i ustawodawczej przy powoływaniu sędziów. Naczelny Sąd Administracyjny uchylił uchwały KRS dotyczące powołania sędziów Sądu Najwyższego, co skutkowało pytaniem prejudycjalnym do TSUE. Decyzje NSA były rezultatem wyroku TSUE, który nakazał przestrzeganie standardów unijnych i konstytucyjnych w procesie powoływania sędziów.

 

Obecna Krajowa Rada Sądownictwa nie daje wystarczających gwarancji niezależności od organów władzy
wykonawczej i władzy ustawodawczej w procedurze powoływania sędziów. Stopień jej zależności od władzy
ustawodawczej i wykonawczej przy wykonywaniu powierzonych KRS zadań jest zaś na tyle wysoki, że nie
może on być bez znaczenia dla oceny spełniania przez wyłonionych przez nią sędziów obiektywnych
wymogów niezawisłości i bezstronności wynikających z art. 47 Karty Praw Podstawowych – stwierdził
Naczelny Sąd Administracyjny.
Brak możliwości odwołania w sprawach powołań na stanowisko sędziego SN
Kilku kandydatów do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego w Izbie Cywilnej i Izbie Karnej
w 2018 r. zaskarżyło uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, w których przedstawiono określone osoby Prezydentowi
RP z wnioskiem o ich powołanie do pełnienia urzędu oraz postanowiono nie przedstawiać pozostałych kandydatur.
W związku z tymi postępowaniami Naczelny Sąd Administracyjny przedstawił Trybunałowi Sprawiedliwości Unii
Europejskiej pytania prejudycjalne (zob. postanowienie NSA z 21.11.2018 r., II GOK 2/18, 
 i postanowienie
NSA z 26.6.2019 r., II GOK 2/18, 
). 25.3.2019 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z art. 184
Konstytucji RP art. 44 ust. 1a ustawy z 12.5.2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (aktualnie t.j. Dz.U. z 2021 r.
poz. 269; dalej: KrRadSądU), który pierwotnie stanowił podstawę kognicji NSA, wskazując jednocześnie na
konieczność zakończenia wszelkich postępowań prowadzonych na podstawie tego przepisu w związku z utratą mocy
obowiązującej (zob. wyrok TK z 25.3.2019 r., K 12/18, 
). Ustawą z 26.4.2019 r. o zmianie ustawy o Krajowej
Radzie Sądownictwa oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 914) zmieniono
art. 44 ust. 1 KrRadSądU w ten sposób, że odwołanie nie przysługuje już w sprawach indywidualnych dotyczących
powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego SN. Na mocy art. 3 ustawy nowelizującej postępowania
w sprawach odwołań od uchwał KRS w sprawach indywidualnych dotyczących powołania do pełnienia urzędu na
stanowisku sędziego SN, wszczęte i niezakończone przed dniem jej wejścia w życie, podlegają umorzeniu z mocy
prawa.
Po wydaniu przez TSUE wyroku (zob. wyrok TSUE z 2.3.2021 r., C-824/18, 
, Naczelny Sąd
Administracyjny uchylił zaskarżone uchwały w punkcie dotyczącym przedstawienia kandydatów w całości
oraz w punkcie dotyczącym nieprzedstawienia określonych osób w stosunku do skarżących oraz umorzył
postępowanie przed KRS w tym zakresie. W uzasadnieniu stwierdzono, że istota orzeczenia TSUE odnosiła
się do zagadnienia dotyczącego zachowania unijnych wymogów zapewnienia prawa do sądu oraz istnienia
efektywnej ochrony sądowej w postępowaniach wywołanych odwołaniami wniesionymi od uchwał KRS, zaś
wykładnia prawa zawarta w wyroku TSUE wiąże każdy sąd w Polsce – jako sąd unijny – oraz każdy organ
władzy państwowej. Podkreślono też, że prawo do sądu oraz efektywnej ochrony sądowej stanowi wartość
prawnie chronioną w polskim porządku prawnym (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), jak i w porządku
prawnomiędzynarodowym – art. 6 i art. 13 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284). Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że pomimo wskazanego
wyżej orzeczenia TK oraz treści ustawy nowelizującej jest właściwy w rozpatrywanych sprawach i jego kognicja nie
ustała oraz że nie jest pozbawiony prawa do przeprowadzenia kontroli zgodności z prawem zaskarżonej uchwały
przy uwzględnieniu wyroku TSUE. Zamknięcie drogi sądowej w sprawach indywidualnych dotyczących powołania do
pełnienia urzędu na stanowisku sędziego SN, w tym także w sprawach już zawisłych przed NSA, nie jest zgodne ze
standardem unijnym oraz korespondującym z nim standardem konstytucyjnym i konwencyjnym. W rezultacie zasada
pierwszeństwa prawa unijnego wymaga pominięcia art. 3 ustawy nowelizującej, jego celem jest bowiem pozbawienie
skuteczności pytania prejudycjalnego i uchylenie obowiązku wykonania przez NSA wyroku TSUE.
W uzasadnieniu wyroków wyjaśniono, że sąd, który może w określonych wypadkach orzekać o kwestiach
związanych ze stosowaniem lub wykładnią prawa Unii, aby mógł odpowiadać oczekiwaniom skutecznej
ochrony sądowej wyznaczonym standardem niezależności i bezstronności, musi być kształtowany w sposób
zapewniający, że KRS jako organ inicjujący proces kształtowania tego sądu, jest w wystarczającym stopniu
niezależny od władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz w sposób zapewniający efektywną sądową
kontrolę prawidłowości procesu kształtowania sądu. Zasady sposobu powoływania sądu – mianowania
sędziów stanowią istotny element systemu gwarancji niezawisłości i niezależności. Naczelny Sąd
Administracyjny stwierdził, że obecna KRS nie daje wystarczających gwarancji niezależności od organów
władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej w procedurze powoływania sędziów. Zasady i tryb
kreowania składu personalnego KRS były wyraźnie motywowane intencją poddania jej swoistego rodzaju
kurateli władzy wykonawczej, a tym samym większości parlamentarnej. Tak kształtowany skład KRS
uniemożliwia efektywne realizowanie przez nią jej podstawowej funkcji, czyli strzeżenie niezależności sądów



i niezawisłości sędziów, co powoduje wysokie ryzyko rozstrzygania postępowań konkursowych w sposób
niekorespondujący z potrzebą uwzględniania dobra wymiaru sprawiedliwości oraz kryteriów obiektywności
i rzetelności, których zachowaniu nie sprzyjało również tempo prac związanych z oceną kandydatur. Podkreślono też,
że uchwały zostały świadomie przekazane przez KRS Kancelarii Prezydenta RP pomimo wniesienia przez
skarżących odwołań, a więc w sytuacji wszczęcia i nie zakończenia procesu sądowej kontroli tych aktów oraz
udzielenia ochrony tymczasowej w postaci wstrzymania ich wykonania.
Uznając odwołania za zasadne, Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że zgodnie z art. 144 ust. 2
Konstytucji RP, każdy akt urzędowy głowy państwa niebędący prerogatywą wymaga kontrasygnaty Prezesa
Rady Ministrów. Z tego powodu dokonanie przez Prezydenta RP, bez kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów,
obwieszczenia z 24.5.2018 r. o wolnych stanowiskach sędziego w Sądzie Najwyższym (M.P. z 2018 r. poz.
633) dotknięte było tego rodzaju wadliwością, która nie mogła spowodować uruchomienia niewadliwego
postępowania zmierzającego do obsadzenia stanowisk sędziowskich w SN. W uzasadnieniu wyroku
zastrzeżono jednak, skutki wydanego w sprawie orzeczenia nie odnoszą się do ustrojowej ważności oraz
skuteczności prezydenckich aktów powołań na urząd sędziego SN dokonanych na podstawie rekomendacji
przedstawionych przez KRS kontrolowaną uchwałą. W aktualnym stanie prawnym akty te bowiem, nie
podlegają sądowej weryfikacji i nie są wzruszalne.
Wyroki NSA: z 6.5.2021 r., II GOK 2/18, 
, II GOK 3/18, 
, II GOK 5/18, 
 II GOK 6/18, 

II GOK 7/18, 
; z 13.5.2021 r., II GOK 4/18







 

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził brak niezależności KRS od władzy ustawodawczej i wykonawczej. Uchwały KRS zostały uchylone w wyniku decyzji NSA opartej na wyroku TSUE. NSA uznał, że zamknięcie drogi sądowej w sprawach powołania sędziów SN nie jest zgodne ze standardami unijnymi i konstytucyjnymi.