Młodzieżowe rady i sejmiki przy jednostkach samorządu terytorialnego
Kategoria: Prawo administracyjne
Tematyka: samorządy terytorialne, młodzieżowe rady, młodzieżowe sejmiki, zmiany ustawy, społeczeństwo młode, polityka młodzieżowa, partycypacja, samorządność, edukacja obywatelska, finansowanie
Od 23.6.2021 r. samorządy terytorialne mogą poszerzać grono członków o społeczników młodego pokolenia, powołując młodzieżowe rady i sejmiki. Nowe przepisy umożliwiają młodzieży aktywne uczestnictwo w życiu publicznym i wpływ na lokalną politykę młodzieżową.
Od 23.6.2021 r. samorządy terytorialne mogą poszerzać grono swoich członków o społeczników młodego pokolenia. Ustawą z 20.4.2021 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2021 r. poz. 1038) powołane zostały młodzieżowe rady i sejmiki, których reprezentanci, dzierżąc prawo do podejmowania inicjatyw uchwałodawczych, mogą mieć wpływ na kształtowanie polityki na rzecz młodzieży na szczeblu lokalnym. Objęte ustawowym prawem do działalności samorządowej były dotychczas młodzieżowe rady funkcjonujące jedynie w gminach. W obecnym stanie prawnym, mocą nowelizacji wyodrębnione zostały także młodzieżowe rady działające na terenie powiatów oraz młodzieżowe sejmiki uprawnione do aktywności w granicach danego województwa. • Nowelizacja ma zadanie pobudzić samorządność młodzieży oferując im jednocześnie możliwość zdobycia doświadczeń w sferze publicznej i społecznej. • Akt prawny został podpisany przez Prezydenta RP 1.6.2021 r. i obowiązuje od 23.6.2021 r. tj. po upływie 14 – dniowego vacatio legis. Ratio legis Rozszerzenie kompetencji młodzieżowych rad, instytucjonalne wzmocnienie ich pozycji oraz nadanie ram ustawowych powołania tej formy reprezentacji także w obszarze działania powiatów i województw stanęło u podstaw zmian, zainicjonowanych projektem rządowym pod naciskiem m.in. Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem. Do 23.6.2021 r. (tj. wejścia w życie nowelizacji) młodzieżowe rady funkcjonowały jedynie w oparciu o ustawę z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713; dalej: SamGminU), której regulacje miały charakter ogólny, zawężając faktyczną partycypację młodego pokolenia w kształtowaniu życia politycznego czy społecznego wspólnot lokalnych i ograniczając ją jedynie do roli konsultacyjnej. Art. 5b SamGminU powołujący radę nie przyniósł oczekiwanych rezultatów, nie zapewniając przy tym równie precyzyjnych norm, w jakie wyposażono ustawę w odniesieniu do działania gminnych rad seniorów. W części powiatów i województw, gdzie rady powoływane były mocą aktów prawa miejscowego (wskutek braku określenia podstaw prawnych dla ich funkcjonowania w ustawie), także w tych obszarach, dostrzeżono brak wspierania młodych przedstawicieli w procesie decyzyjnym, jak i brak odpowiednio sprawowanego nad nimi nadzoru technicznego oraz merytorycznego. Powołanie Powoływanie młodzieżowych rad w gminie pozostawiono w sferze uprawnień wójta oraz rady gminy, ale także zainteresowanych środowisk młodzieżowych, w szczególności organizacji pozarządowych czy podmiotów określonym w art. 3 ust. 3 ustawy z 24.4.2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1057). Złożyć wniosek o wyłonienie tego gremium mogą obecnie również samorządy uczniowskie oraz studenckie. Tryb ten został odpowiednio przeniesiony do ustawy z 5.6.1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 920) oraz ustawy z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 1668) – z tą różnicą, że władne do powoływania młodzieżowych rad są właściwe organy stanowiące tych jednostek samorządu terytorialnego (rada powiatu, sejmik województwa) i wykonawcze (zarząd powiatu, zarząd województwa). W każdym przypadku organ uchwałodawczy danego szczebla zobligowany jest udzielić zgody na powołanie młodzieżowych rad oraz rozpatrzyć wniosek (który nie stanowi jego inicjatywy) w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące. W razie odrzucenia wniosku, który pochodziłby od podmiotu zainteresowanego powołaniem przedstawicieli rady, jego ponowienie może nastąpić nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od dnia odrzucenia poprzedniego wniosku. Zadania Rady i sejmiki działające przy jednostkach samorządu terytorialnego powinny być głosem młodego społeczeństwa, dającym impulsy władzy samorządowej do kreowania polityki młodzieżowej zgodnej z ich interesem. Przedstawiciele tego ciała mają nie tylko charakter konsultacyjny czy doradczy, ale zgodnie z zamiarem ustawodawcy, muszą być władne również do podejmowania inicjatyw. Członkowie tego ciała w szczególności są uprawnieni do opiniowania projektów uchwał dotyczących młodzieży, do udziału w opracowaniu dokumentów strategicznych gminy, powiatu czy województwa na rzecz tej grupy społecznej, współuczestniczenia w działaniach związanych z tworzeniem i realizacją tych dokumentów oraz do kontrolowania przebiegu czy skutków ich implementacji. Co więcej, rady mogą zgłaszać się do uprawnionych podmiotów z wnioskiem o podjęcie inicjatywy uchwałodawczej, a także kierować zapytania lub wnioski w formie uchwały, na które wójt lub osoba przez niego wyznaczona obowiązani są udzielić odpowiedzi na piśmie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania uchwały. To, czego oczekuje się od młodzieżowych rad to wnikliwego spojrzenia na potrzeby mieszkańców samorządu, umiejętności analizy problemów występujących lokalnie, a także podejmowania działań na zasadach określonych przez radę gminy, u podstaw których leży edukacja obywatelska. Opiekun Młodzieżowe rady i sejmiki mogą posiadać swoich opiekunów, których wyboru dokonuje organ stanowiący jednostek samorządu terytorialnego spośród kandydatów wskazanych przez młodych przedstawicieli tego ciała. Zakres obowiązków opiekunów, zasady ich odwoływania oraz ewentualne, szczegółowe wymagania, jakie winni spełniać w celu przejęcia tej roli, będą określane przez statut młodzieżowej rady. Finansowanie Obsługę administracyjno-biurową oraz koszty obsługi młodzieżowych rad zapewniają odpowiednio: urząd gminy, starostwo powiatowe lub urząd marszałkowski. Członkowie młodzieżowego gremium z racji pełnionych obowiązków publicznych nie otrzymują uposażenia, mogą jednak ubiegać się o zwrot kosztów przejazdu, którego wymaga dotarcie na posiedzenie młodzieżowej rady czy na zorganizowane wydarzenie, na które członkowie rady lub sejmiku są delegowani. Środki są zwracane tylko na wniosek zainteresowanego członka rady lub sejmiku na podstawie dokumentów, w szczególności rachunków, faktur lub biletów, potwierdzających poniesione wydatki lub informacji o wysokości poniesionych kosztów przejazdu samochodem. Szczegółowe rozliczenia wynikać będą ze statutu młodzieżowych rad i sejmików.
Rady i sejmiki mają zadanie reprezentować młode społeczeństwo, konsultować projekty uchwał, uczestniczyć w tworzeniu dokumentów strategicznych oraz kontrolować ich realizację. Opiekunowie, finansowanie i obowiązki członków są określone w statucie młodzieżowych rad i sejmików.