„Ważny interes publiczny” powinien być oceniany wielopłaszczyznowo, co oznacza, iż nie wystarczy
stwierdzić, że w interesie państwa (gminy) jest zapewnienie ściągalności należności publicznoprawnych, ale
należy też uwzględnić następstwa odmowy udzielenia ulgi w sferze życia społecznego.
Stan faktyczny
WSA we Wrocławiu rozpoznał sprawę ze skargi A.S. na decyzję SKO w przedmiocie odmowy umorzenia
zobowiązania z tytułu nienależnie pobranych kwot dodatku mieszkaniowego i oddalił skargę.
Zaskarżona decyzja SKO utrzymuje w mocy decyzję Dyrektora Departamentu Spraw Społecznych Urzędu
Miejskiego (działającego z upoważnienia Prezydenta Miasta) odmawiającą umorzenia zobowiązania z tytułu
nienależnie pobranych kwot dodatku mieszkaniowego w podwójnej wysokości wraz z odsetkami za zwłokę i kosztami
upomnienia, w łącznej kwocie 1 851,42 zł.
Strona skarżąca w okresie od 1.8.2018 r. do 31.1.2019 r. oraz od 1.2.2019 r. do 31.7.2019 r pobierała dodatek
mieszkaniowy przyznany na podstawie decyzji z 8.2018 r. oraz decyzji ze 1.2019 r. Rozstrzygnięcia te zostały
uchylone odpowiednio dwoma decyzjami, gdyż ustalono, że dodatek mieszkaniowy przyznano na podstawie
nieprawdziwych danych, a strona dysponuje majątkiem i środkami pieniężnymi na utrzymanie. W związku z tym
kwota wypłaconych dodatków mieszkaniowych - w podwójnej wysokości - wraz z odsetkami za zwłokę podlegała
zwrotowi, na podstawie art. 7 ust. 9 ustawy z 21.6.2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz.
2133, dalej: DodMieszkU).
Strona wystąpiła o umorzenie nienależnie pobranego dodatku mieszkaniowego wskazując, że jest osobą bezrobotną,
bez prawa do zasiłku, nie jest również zarejestrowany w PUP. Wskazała również, iż w mieszkaniu, w którym
zamieszkuje chciałaby mieć gaz oraz chciałaby otrzymywać bilet miesięczny.
Organ I instancji, po sprecyzowaniu żądania przez stronę, odmówił umorzenia kwoty 1 854,42 zł, na którą składają
się nienależnie pobrane dodatki mieszkaniowe w podwójnej wysokości, odsetki za zwłokę oraz koszty upomnienia.
W uzasadnieniu decyzji wskazano, że w sprawie nie wystąpiły przesłanki do udzielenia wnioskowanej ulgi tj.
przesłanka ważnego interesu zobowiązanego oraz przesłanka interesu publicznego. Organ I instancji wyjaśnił
okoliczności, które doprowadziły do uznania przyznanych dodatków za nienależne, opisał sytuację majątkową
i finansową strony, uznając, że nie wypełnia ona przesłanki ważnego interesu zobowiązanego. Wskazano również,
że zwolnienie strony z obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w podwójnej wysokości wraz z odsetkami
za zwłokę naruszałoby przesłankę interesu publicznego.
Strona w terminie wniosła odwołanie, a następie skargę do WSA.
Stanowisko WSA
Sąd uznał, że skarga nie zasługiwała na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 7 ust. 9 DodMieszkU, jeżeli w wyniku wznowienia postępowania stwierdzono, że dodatek
mieszkaniowy przyznano na podstawie nieprawdziwych danych zawartych w deklaracji lub wniosku, osoba
otrzymująca dodatek mieszkaniowy jest obowiązana do zwrotu nienależnie pobranych kwot w podwójnej wysokości.
Należności te wraz z odsetkami i kosztami egzekucyjnymi podlegają przymusowemu ściągnięciu w trybie
postępowania egzekucyjnego w administracji. Sporna należność stanowi niepodatkową należność budżetową
o charakterze publicznoprawnym w rozumieniu art. 60 ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U.
z 2021 r. poz. 305; dalej: FinPubU), bo są to środki publiczne, które przepis ten wymienia tylko przykładowo (zob.
wyrok NSA z 5.7.2016 r., I OSK 1276/15, 
).
Zgodnie z art. 64 ust. 1 pkt 2 lit. a) FinPubU należności, o których mowa w art. 60 FinPubU właściwy organ może na
wniosek zobowiązanego umarzać w całości - w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem zobowiązanego lub
interesem publicznym. Przywołany przepis przewiduje zatem dwie przesłanki umorzenia należności
publicznoprawnych: jedna to ważny interes podatnika, druga zaś to interes publiczny.
Ważny interes podatnika i ważny interes publiczny




O istnieniu ważnego interesu podatnika decydują kryteria zobiektywizowane. W szczególności niezbędne jest
ustalenie sytuacji majątkowej dłużnika, skutków ekonomicznych, jakie wystąpią w wyniku realizacji zobowiązania.
Interes zobowiązanego musi być na tyle istotny, aby jego pominięcie powodowało dla niego wyraźnie dostrzegalne
negatywne skutki.
Z kolei ważny interes publiczny powinien być oceniany wielopłaszczyznowo, co oznacza, iż nie wystarczy
stwierdzić, że w interesie państwa (gminy) jest zapewnienie ściągalności należności publicznoprawnych, ale należy
też uwzględnić następstwa odmowy udzielenia ulgi w sferze życia społecznego. W literaturze przedmiotu wskazuje
się, że odwołanie się do interesu publicznego wymaga każdorazowo dokonywania oceny skutków rozstrzygnięć
prawnych z punktu widzenia respektowania wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak np.
sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie do organów władzy publicznej.
Nie można zapominać przy tym, że decyzja w przedmiocie udzielenia ulgi, stosownie do unormowania art. 64 ust. 1
FinPubU, ma charakter uznaniowy. Świadczy o tym użycie w art. 64 ust. 1 tej ustawy słowa „może”, co oznacza, że
nawet w przypadku wystąpienia ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego organ nie będzie zobowiązany
do umorzenia zaległości. Ustawodawca nie wskazał bowiem sytuacji, w której organ miałby obowiązek zastosowania
ulgi. Rozstrzygnięcie organu nie może mieć jednak charakteru dowolnego, lecz musi być wynikiem wyjaśnienia stanu
faktycznego sprawy, wszechstronnego zebrania oraz rozpatrzenia w sposób wyczerpujący materiału dowodowego
(art. 7 i art. 77 § 1 KPA). Ponadto oceniając zgromadzony materiał dowodowy, organy muszą kierować się regułami
zapisanymi w art. 80 KPA Zauważyć przy tym należy, że organ działa w ramach uznania dopiero na etapie, gdy
stwierdzi, że w sprawie istnieje ważny interes podatnika lub interes publiczny, gdyż ocena w tym przedmiocie
wykracza poza zakres uznania i jest kategorią obiektywną, wynikającą z ustalonego w sprawie stanu faktycznego.
W tego typu postępowaniach wyróżnić należy zatem 2 etapy. W pierwszym organ powinien ocenić, czy w danej
sprawie zaszła choćby 1 z 2 wspomnianych wyżej przesłanek ulgi, a w razie stwierdzenia, że taka nie zaszła,
powinien odmówić zastosowania ulgi. Decyzja w tym zakresie, tj. ustalenia materialnoprawnej przesłanki
zastosowania ulgi, nie ma charakteru uznaniowego, lecz związany. Drugi etap aktualizuje się wtedy, gdy organ uzna
istnienie przesłanki, a polega on na wykazaniu, dlaczego w tej sprawie, pomimo istnienia przesłanki, ulga nie zostaje
przyznana. Tylko ten właśnie drugi etap cechuje się uznaniowością, co jednak nie oznacza dowolności. Decyzje
w przedmiocie ulg jako decyzje uznaniowe podlegają kontroli sądu administracyjnego w ograniczonym zakresie.
Sądową kontrolą nie jest objęte rozstrzygnięcie będące wynikiem dokonanego przez organ wyboru. Sądy
administracyjne nie są bowiem uprawnione do badania merytorycznej zasadności (celowości) decyzji
uznaniowej. Takie rozstrzygnięcie należy wyłącznie do organów administracyjnych. Decyzja uznaniowa w pełnym
zakresie podlega natomiast badaniu co do jej zgodności z przepisami proceduralnymi i ocenie czy organ prawidłowo
zgromadził materiał dowodowy, czy wyciągnięte wnioski w zakresie merytorycznym decyzji o odmowie umorzenia
zaległości podatkowych mają swoje uzasadnienie w zebranym w sprawie materiale dowodowym oraz, czy dokonana
ocena mieści się w ustawowych granicach, zaś wyciągnięte wnioski są logiczne i poprawne (zob. wyroki NSA
z 15.7.2008 r., II FSK 660/07, 
 i z 16.7.2013 r., II FSK 2148/11, 
).
Badanie ważnego interesu podatnika
Badając ważny interes dłużnika organy dokonały ustalenia sytuacji materialnej skarżącego wskazując, że strona ma
54 lata, mieszka i prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe w lokalu mieszkalnym stanowiącym jego
własność, położonym w W. Strona jest osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku, niezarejestrowaną w PUP.
Zwrócono jednakże uwagę, iż skarżący jest także właścicielem gospodarstwa rolnego położonego w Ż., składającego
się z 2 działek o pow. 0,5288 ha oraz 1,0136 ha oraz działki rolnej o pow. 0,4578 ha. Strona osobiście nie prowadzi
gospodarstwa rolnego na posiadanych gruntach, są one dzierżawione za kwotę 500 zł rocznie, co jest jedynym
stałym, zadeklarowanym źródłem dochodu. Podkreślono również, iż skarżący posiada zgromadzone na rachunku
bankowym oszczędności, w kwocie około 34 000 zł. Strona nie ponosi znacznych opłat za mieszkanie, w którym
zamieszkuje, opłaca jedynie rachunki za energię elektryczną w wysokości 11,28 zł miesięcznie, a na dzień 1.7.2019
r. opłaty za mieszkanie wynosiły około 120 zł.
W świetle tych ustaleń Sąd zgodził się z organami, że położenie, w którym znajduje się skarżący jest trudne, jednak
nie wyklucza ono możliwości spłaty powstałego zadłużenia.
Interes publiczny
Organ odwoławczy również w sposób prawidłowy i wyczerpujący odniósł się do przesłanki interesu publicznego jakże
zasadnie wskazując z jednej strony, że zapłata należności objętych postępowaniem nie zagraża egzystencji
skarżącego, który dysponuje zarówno nieruchomościami jak i oszczędnościami w kwocie około 34 000 zł, co
kilkunastokrotnie przekracza wysokość zobowiązania objętego postępowaniem, z drugiej natomiast akcentując cel,
jakiemu służyć ma instytucja dodatku mieszkaniowego, a także odczucie niesprawiedliwości społecznej jakim
byłoby umorzenie zobowiązania skarżącemu w sytuacji wywiązania się z obowiązku zwrotu nienależnie pobranego
dodatku mieszkaniowego przez osoby, które są w zdecydowanie trudniejszej sytuacji finansowej niż skarżący.




Komentarz
Omawiane orzeczenie wskazuje na kryteria badania decyzji uznaniowej przez sąd administracyjny. To badanie jest
tutaj mocno ograniczone – sąd nie może bowiem ingerować w merytoryczne (uznaniowe) rozstrzygnięcie organu,
jeżeli mieści się ono w granicach zakreślonych przez przepisy prawa. Ma to znaczenie chociażby w sprawach
o odmowę umorzenia zobowiązania w związku z pobranym nienależnie dodatkiem mieszkaniowym, gdzie konieczne
jest zbadanie i porównanie interesu prywatnego dłużnika oraz interesu publicznego gminy.

Wyrok WSA we Wrocławiu z 30.3.2021 r., IV SA/Wr 424/20