Przepis art. 1 PostAdmU jest przepisem ustrojowym normującym zakres i kryterium kontroli działalności
administracji publicznej przez sądy administracyjne i jako taki co do zasady nie może stanowić samodzielnej
podstawy kasacyjnej. Może być on skutecznie wskazany jako naruszenie w ramach drugiej podstawy
kasacyjnej w powiązaniu z konkretnie oznaczonymi przepisami PostAdmU. Sąd I instancji mógłby naruszyć
art. 1 § 1 i 2 PostAdmU odmawiając rozpoznania skargi, mimo wniesienia jej z zachowaniem przepisów
prawa, bądź rozpoznając ją, ale stosując przy kontroli inne kryterium niż kryterium zgodności z prawem.
Ponadto naruszenie przepisu art. 1 § 2 PostAdmU może polegać na wykroczeniu poza właściwość sądu albo
zastosowaniu środka nieznanego ustawie.
Stan faktyczny
Okoliczności faktyczne sprawy zaprezentowano w sposób ograniczony z uwagi na to, że nie ma on większego
znaczenia dla tej części orzeczenia NSA, które omówiono. Nadmienić jednakże należy, że w sprawie sądy
administracyjne dopatrzyły się także naruszenia zasady dwuinstancyjności postępowania.
NSA oddalił skargę kasacyjną SKO od wyroku WSA w Łodzi z 10.7.2020 r., II SA/Łd 952/19, 
 w sprawie ze
skargi M.K. na decyzję SKO w przedmiocie uznania za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych.
WSA w Łodzi uchylił decyzję SKO oraz poprzedzającą ją decyzję Wójta Gminy.
Wójt Gminy w sprawie orzekł o uznaniu M.K. za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych. W motywach
rozstrzygnięcia organ wskazał, że dłużnik alimentacyjny uniemożliwił przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego.
SKO po rozpoznaniu odwołania utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji.
W ocenie SKO, jak wynika z dokumentów dołączonych do akt administracyjnych, organ pierwszej instancji
prawidłowo wezwał dłużnika alimentacyjnego do osobistego stawiennictwa celem przeprowadzenia wywiadu
alimentacyjnego i złożenia oświadczenia majątkowego, wyznaczając termin: 7 dni. Wezwanie zostało doręczone
w trybie art. 44 KPA. Na druku zwrotnego potwierdzenia odbioru operator pocztowy wskazał, że zawiadomienie
o pozostawieniu pisma w placówce pocztowej wraz z informacją o możliwości jej odbioru, w terminie 7 dni od dnia
pozostawienia zawiadomienia, umieszczone zostało w oddawczej skrzynce pocztowej adresata oraz wskazał także
informację o powtórnej awizacji.
Adresat decyzji (M.K.) złożył skargę na powyższą decyzję do WSA
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumenty zaprezentowane w motywach
kwestionowanego rozstrzygnięcia.
WSA skargę uwzględnił, uwzględniając zarzuty naruszenia prawa procesowego i w zakresie oceny materiału
dowodowego.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wniosło SKO, zaskarżając go w całości i zarzucając mu m.in. naruszenie
prawa materialnego w zakresie art. 1 § 1 i § 2 ustawy z 25.7.2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j.
Dz.U. z 2021 r. poz. 137, dalej: PrUSA) przez niewłaściwe zastosowanie, gdyż dokonano oceny dowolnej, która to
nie przystaje do stanu prawnego i zebranego materiału dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło do
naruszenia zasady trójpodziału władzy przez zastąpienie ustawodawcy swoim orzecznictwem.
Na podstawie przywołanych zarzutów, skarżący kasacyjnie organ wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości
i oddalenie skargi, a w przypadku, gdyby wniosek powyższy nie zasługiwał na uwzględnienie, wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy WSA w Łodzi do ponownego rozpatrzenia, oraz o orzeczenie
o kosztach postępowania kasacyjnego.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną M.K. wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od organu kosztów postępowania.
Stanowisko NSA
NSA wskazał, że skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:
1.   naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;





2.   naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 174
     ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze
     zm., dalej: PostAdmU).
Granice skargi kasacyjnej wyznaczają wskazane w niej podstawy. Oznacza to, że przytoczone w skardze kasacyjnej
przyczyny wadliwości prawnej zaskarżonego wyroku determinują zakres kontroli dokonywanej przez sąd drugiej
instancji, który w odróżnieniu od sądu pierwszej instancji nie bada całokształtu sprawy, lecz tylko weryfikuje
zasadność zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej.
NSA uznał, że niezasadny jest zarzut naruszenia art. 1 § 1 i § 2 PrUSA.
Przepis art. 1 PrUSA. jest przepisem ustrojowym normującym zakres i kryterium kontroli działalności administracji
publicznej przez sądy administracyjne i jako taki co do zasady nie może stanowić samodzielnej podstawy kasacyjnej.
Może być on skutecznie wskazany jako naruszenie w ramach drugiej podstawy kasacyjnej w powiązaniu z konkretnie
oznaczonymi przepisami PostAdmU (zob. m.in. wyrok NSA z 11.5.2012 r., I OSK 70/12, 
; wyrok NSA
z 26.2.2009 r., II FSK 1660/07, 
; wyrok NSA z 11.3.2009 r., II FSK 103/08, 
; wyrok NSA z 23.11.2010
r., I GSK 445/10, 
; wyrok NSA z 6.7.2011 r., II GSK 1185/11, 
).
Sąd I instancji mógłby naruszyć art. 1 § 1 i 2 PrUSA. odmawiając rozpoznania skargi, mimo wniesienia jej
z zachowaniem przepisów prawa, bądź rozpoznając ją, ale stosując przy kontroli inne kryterium niż kryterium
zgodności z prawem (por. wyrok NSA z 8.3.2013 r., II GSK 2307/1, 
; wyrok NSA z 27.3.2013 r., I GSK
1790/11, 
).
Ponadto naruszenie przepisu art. 1 § 2 PrUSA. może polegać na wykroczeniu poza właściwość sądu albo
zastosowaniu środka nieznanego ustawie (por. wyrok NSA z 30.1.2013 r., II GSK 2147/11). Żadna z wyżej
wskazanych okoliczności nie miała miejsca w niniejszej sprawie. To, czy ocena legalności zachowania organu była
prawidłowa czy też błędna, nie może być utożsamiane z naruszeniem przepisu art. 1 § 1 i 2 PrUSA. (por. wyrok NSA
z 27.3.2013 r., I GSK 1790/11, 
; wyrok NSA z 11.4.2013 r., I FSK 753/12, 
).

Komentarz
NSA wskazał na możliwość, wyjątkowo, oparcia skargi kasacyjnej (ale także samej skargi) na naruszeniu przepisów
prawa ustrojowego (art. 1 § 1 pkt 1 i 2 PrUSA, art. 1 PostAdmU). Są to naruszenia bardzo poważne dotyczące m.in.
sytuacji, w których:
1.   Sąd odmówił rozpoznania skargi, mimo wniesienia jej z zachowaniem przepisów prawa,
2.   Sąd rozpoznał skargę, ale stosując przy kontroli inne kryterium niż kryterium zgodności z prawem,
3.   Sąd wykroczył poza swoją właściwość,
4.   Sąd zastosował środek nieznany ustawie.
Postanowienie takiego zarzutu zawsze musi mieścić się jednakże w drugiej podstawie skargi kasacyjnej (art. 174 pkt
2 PostAdmU).

Wyrok NSA z 28.1.2021 r., I OSK 1949/20,