Rada Ministrów przyjęła 17.8.2021 r. projekt nowelizacji przepisów dotyczących nielegalnej migracji. Mając
na uwadze sytuację koczujących cudzoziemców na granicy z Białorusią, na wysokości miejscowości Usnarz
Górny, zagadnienie stało się niezwykle ważne i konieczne do uregulowania.
• Projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej został skierowany do Sejmu RP 23.8.2021 r.
• Z komunikatu Centrum Informacyjnego Rządu wynika, że w sierpniu 2021 r. na polsko-białoruskiej granicy około 2
900 osób usiłowało nielegalnie przekroczyć granicę. Z tego Straż Graniczna zapobiegła próbom przekroczenia
granicy przez około 2 000 osób, a 900 nielegalnych migrantów zostało zatrzymanych i osadzonych w zamkniętych
ośrodkach.
• Projekt ma na celu dostosowanie przepisów prawa krajowego do aktualnej sytuacji migracyjnej występującej na
granicy zewnętrznej, jak i umożliwienie cudzoziemcom przebywającym na terytorium RP poszukiwania ochrony przed
prześladowaniem oraz dostępu do właściwych procedur udzielania ochrony międzynarodowej.
Zmiany w ustawie o cudzoziemcach
Projekt przewiduje zmiany w ustawie z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 35; dalej: CudzU)
oraz w ustawie z 13.6.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.
z 2021 r. poz. 1108; dalej: OchrCudzU). W praktyce bardzo często zdarza się, że cudzoziemcy nadużywają instytucji
ochrony międzynarodowej. Pod pretekstem doznania poważnej krzywdy czy prześladowania, próbują otrzymać
ochronę i prawa. Jest to sposób na przekroczenie granicy zewnętrznej UE i uniknięcie spełnienia warunków
z kodeksu granicznego Schengen. Kodeks graniczny Schengen umożliwia krajom UE ustanawianie z sąsiadującymi
krajami nienależącymi do UE wspólnych punktów granicznych, w których strażnicy graniczni z obu krajów
przeprowadzają odprawy wyjazdowe i wjazdowe bezpośrednio po sobie, w zgodzie z odpowiednimi dla nich
przepisami krajowymi, zarówno na terytorium zainteresowanego kraju UE, jak i na terytorium kraju nienależącego do
UE.
Przyczyna zmian – nielegalne migracje
Z uzasadnienia do projektu wynika, że: „Doświadczenia związanie z kryzysem migracyjnym w Europie
spowodowanym masowym przybywaniem uchodźców i imigrantów, rozwijające się zjawisko przemytu ludzi, jak też
obserwowane od dłuższego czasu nadużywanie procedur uchodźczych przez migrantów ekonomicznych wskazują
na potrzebę sięgnięcia po środki, które pozwolą, z jednej strony sprawniej przeprowadzić postępowania w sprawie
nielegalnego przekroczenia granicy zewnętrznej, a z drugiej strony będą sprzyjać zapewnieniu bezpieczeństwa
wewnętrznego państwa i ochronie porządku publicznego. (...) Osobom potrzebującym ochrony międzynarodowej
musi zostać zapewniony dostęp do bezpiecznych i skutecznych procedur uchodźczych, zaś osoby nadużywające
procedur i traktujące je instrumentalnie, wyłącznie w celu przekroczenia granicy Schengen i dalszej nielegalnej
migracji, nie powinny uzyskać prawa wjazdu i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.
Decyzja o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu albo zarządzenie
Projekt m.in. wskazuje, że decyzję o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu wydaje się cudzoziemcowi, gdy
przekroczył lub usiłował przekroczyć granicę wbrew przepisom prawa i nie zachodzą okoliczności wydania
zarządzenia. Niemniej jednak mogą zaistnieć okoliczności do wydania zarządzenia i wówczas nie wszczyna się
postępowania (jeśli było wszczęte to się je umarza) a komendant placówki Straży Granicznej właściwy ze względu na
miejsce przekroczenia granicy sporządza protokół przekroczenia granicy oraz wydaje zarządzenie o przekroczeniu
granicy wbrew przepisom prawa. Na zarządzenie o przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa przysługuje
zażalenie do Komendanta Głównego Straży Granicznej. Złożenie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zarządzenia.
W zarządzeniu wskazuje się:
1.   Powrót cudzoziemca z terytorium RP;
2.   Zakaz ponownego wjazdu na terytorium RP i innych państw obszaru Schengen wraz z określeniem okresu tego
     zakazu. Zakaz ponownego wjazdu na terytorium RP i innych państw obszaru Schengen określa się na okres od
     6 miesięcy do 3 lat.
Zmiany mają na celu odformalizowanie i przyspieszenie postępowań prowadzonych w sprawie zobowiązania
cudzoziemca do powrotu do danego kraju.



Wykaz cudzoziemców niepożądanych w RP
Istnieje wykaz cudzoziemców, których pobyt na terytorium RP jest niepożądany. Wykaz prowadzi Szef Urzędu.
W wykazie umieszcza się i przechowuje dane cudzoziemca. Szczegóły określa w art. 435 ust. 1 CudzU. Warto
zwrócić uwagę, że nowo dodaną regulacją jest to, że do wykazu cudzoziemców niepożądanych w RP wpisuje się
m.in. cudzoziemców w stosunku do których zostało wydane zarządzenie o przekroczeniu granicy wbrew przepisom
prawa z orzeczeniem zakazu ponownego wjazdu na terytorium RP i innych państw obszaru Schengen.
Wniosek bez rozpoznania
Z kolei w OchrCudzU projektodawca zaproponował, że w art. 33 OchrCudzU po ust. 1 dodaje się ust. 1a
w brzmieniu: „1a. Szef Urzędu może pozostawić bez rozpoznania wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej,
który został złożony przez cudzoziemca zatrzymanego niezwłocznie po przekroczeniu wbrew przepisom prawa
granicy zewnętrznej w rozumieniu przepisów rozporządzenia nr 2016/399 Parlamentu Europejskiego i Rady
z 9.3.2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny
Schengen) (Dz.Urz. UE L z 2016 r. Nr 77, s. 1 ze zm.), chyba że cudzoziemiec ten przybył bezpośrednio z terytorium,
na którym jego życiu lub wolności zagrażało niebezpieczeństwo prześladowania lub ryzyko wyrządzenia poważnej
krzywdy, oraz przedstawił wiarygodne przyczyny nielegalnego wjazdu na terytorium RP i złożył wniosek o udzielenie
ochrony międzynarodowej niezwłocznie po przekroczeniu granicy.”
Zdaniem projektodawcy ustawa powinna wejść w życie jak najszybciej, w szczególności ze względu na sytuację
migracyjną i konieczność natychmiastowego przeciwdziałania nadużywania instytucji ochrony międzynarodowej
przez cudzoziemców. Uzasadnione jest więc skorzystanie z możliwości skrócenia okresu vacatio legis.