Co dalej z nielegalną migracją?
Kategoria: Prawo administracyjne
Tematyka: nielegalna migracja, cudzoziemcy, granica zewnętrzna, ochrona międzynarodowa, zmiany w prawie, wykaz cudzoziemców niepożądanych, nadużycia, bezpieczeństwo wewnętrzne, migranci ekonomiczni, Schengen
Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji przepisów dotyczących nielegalnej migracji, mając na uwadze sytuację koczujących cudzoziemców na granicy z Białorusią. Projekt ma na celu dostosowanie prawa krajowego do sytuacji migracyjnej na granicy zewnętrznej oraz umożliwienie cudzoziemcom poszukiwania ochrony i dostępu do procedur udzielania ochrony międzynarodowej. Zmiany dotyczą głównie ustawy o cudzoziemcach i mają na celu przeciwdziałanie nadużyciom oraz zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa.
Rada Ministrów przyjęła 17.8.2021 r. projekt nowelizacji przepisów dotyczących nielegalnej migracji. Mając na uwadze sytuację koczujących cudzoziemców na granicy z Białorusią, na wysokości miejscowości Usnarz Górny, zagadnienie stało się niezwykle ważne i konieczne do uregulowania. • Projekt ustawy o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej został skierowany do Sejmu RP 23.8.2021 r. • Z komunikatu Centrum Informacyjnego Rządu wynika, że w sierpniu 2021 r. na polsko-białoruskiej granicy około 2 900 osób usiłowało nielegalnie przekroczyć granicę. Z tego Straż Graniczna zapobiegła próbom przekroczenia granicy przez około 2 000 osób, a 900 nielegalnych migrantów zostało zatrzymanych i osadzonych w zamkniętych ośrodkach. • Projekt ma na celu dostosowanie przepisów prawa krajowego do aktualnej sytuacji migracyjnej występującej na granicy zewnętrznej, jak i umożliwienie cudzoziemcom przebywającym na terytorium RP poszukiwania ochrony przed prześladowaniem oraz dostępu do właściwych procedur udzielania ochrony międzynarodowej. Zmiany w ustawie o cudzoziemcach Projekt przewiduje zmiany w ustawie z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 35; dalej: CudzU) oraz w ustawie z 13.6.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2021 r. poz. 1108; dalej: OchrCudzU). W praktyce bardzo często zdarza się, że cudzoziemcy nadużywają instytucji ochrony międzynarodowej. Pod pretekstem doznania poważnej krzywdy czy prześladowania, próbują otrzymać ochronę i prawa. Jest to sposób na przekroczenie granicy zewnętrznej UE i uniknięcie spełnienia warunków z kodeksu granicznego Schengen. Kodeks graniczny Schengen umożliwia krajom UE ustanawianie z sąsiadującymi krajami nienależącymi do UE wspólnych punktów granicznych, w których strażnicy graniczni z obu krajów przeprowadzają odprawy wyjazdowe i wjazdowe bezpośrednio po sobie, w zgodzie z odpowiednimi dla nich przepisami krajowymi, zarówno na terytorium zainteresowanego kraju UE, jak i na terytorium kraju nienależącego do UE. Przyczyna zmian – nielegalne migracje Z uzasadnienia do projektu wynika, że: „Doświadczenia związanie z kryzysem migracyjnym w Europie spowodowanym masowym przybywaniem uchodźców i imigrantów, rozwijające się zjawisko przemytu ludzi, jak też obserwowane od dłuższego czasu nadużywanie procedur uchodźczych przez migrantów ekonomicznych wskazują na potrzebę sięgnięcia po środki, które pozwolą, z jednej strony sprawniej przeprowadzić postępowania w sprawie nielegalnego przekroczenia granicy zewnętrznej, a z drugiej strony będą sprzyjać zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i ochronie porządku publicznego. (...) Osobom potrzebującym ochrony międzynarodowej musi zostać zapewniony dostęp do bezpiecznych i skutecznych procedur uchodźczych, zaś osoby nadużywające procedur i traktujące je instrumentalnie, wyłącznie w celu przekroczenia granicy Schengen i dalszej nielegalnej migracji, nie powinny uzyskać prawa wjazdu i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”. Decyzja o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu albo zarządzenie Projekt m.in. wskazuje, że decyzję o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu wydaje się cudzoziemcowi, gdy przekroczył lub usiłował przekroczyć granicę wbrew przepisom prawa i nie zachodzą okoliczności wydania zarządzenia. Niemniej jednak mogą zaistnieć okoliczności do wydania zarządzenia i wówczas nie wszczyna się postępowania (jeśli było wszczęte to się je umarza) a komendant placówki Straży Granicznej właściwy ze względu na miejsce przekroczenia granicy sporządza protokół przekroczenia granicy oraz wydaje zarządzenie o przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa. Na zarządzenie o przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa przysługuje zażalenie do Komendanta Głównego Straży Granicznej. Złożenie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zarządzenia. W zarządzeniu wskazuje się: 1. Powrót cudzoziemca z terytorium RP; 2. Zakaz ponownego wjazdu na terytorium RP i innych państw obszaru Schengen wraz z określeniem okresu tego zakazu. Zakaz ponownego wjazdu na terytorium RP i innych państw obszaru Schengen określa się na okres od 6 miesięcy do 3 lat. Zmiany mają na celu odformalizowanie i przyspieszenie postępowań prowadzonych w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu do danego kraju. Wykaz cudzoziemców niepożądanych w RP Istnieje wykaz cudzoziemców, których pobyt na terytorium RP jest niepożądany. Wykaz prowadzi Szef Urzędu. W wykazie umieszcza się i przechowuje dane cudzoziemca. Szczegóły określa w art. 435 ust. 1 CudzU. Warto zwrócić uwagę, że nowo dodaną regulacją jest to, że do wykazu cudzoziemców niepożądanych w RP wpisuje się m.in. cudzoziemców w stosunku do których zostało wydane zarządzenie o przekroczeniu granicy wbrew przepisom prawa z orzeczeniem zakazu ponownego wjazdu na terytorium RP i innych państw obszaru Schengen. Wniosek bez rozpoznania Z kolei w OchrCudzU projektodawca zaproponował, że w art. 33 OchrCudzU po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu: „1a. Szef Urzędu może pozostawić bez rozpoznania wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, który został złożony przez cudzoziemca zatrzymanego niezwłocznie po przekroczeniu wbrew przepisom prawa granicy zewnętrznej w rozumieniu przepisów rozporządzenia nr 2016/399 Parlamentu Europejskiego i Rady z 9.3.2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen) (Dz.Urz. UE L z 2016 r. Nr 77, s. 1 ze zm.), chyba że cudzoziemiec ten przybył bezpośrednio z terytorium, na którym jego życiu lub wolności zagrażało niebezpieczeństwo prześladowania lub ryzyko wyrządzenia poważnej krzywdy, oraz przedstawił wiarygodne przyczyny nielegalnego wjazdu na terytorium RP i złożył wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej niezwłocznie po przekroczeniu granicy.” Zdaniem projektodawcy ustawa powinna wejść w życie jak najszybciej, w szczególności ze względu na sytuację migracyjną i konieczność natychmiastowego przeciwdziałania nadużywania instytucji ochrony międzynarodowej przez cudzoziemców. Uzasadnione jest więc skorzystanie z możliwości skrócenia okresu vacatio legis.
Decyzja o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu lub zarządzenie ma na celu formalizację i przyspieszenie postępowań. Projekt wprowadza również wykaz cudzoziemców niepożądanych w RP oraz zmiany w procedurach udzielania ochrony międzynarodowej. Ustawa ma wejść w życie jak najszybciej ze względu na konieczność przeciwdziałania nadużyciom w zakresie ochrony międzynarodowej przez migrantów.