Zmiany w KPA w obszarze przepisów dotyczących postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji
administracyjnej mogą być na pewno ocenione jako wzmocnienie zasady trwałości decyzji ostatecznych.
Ustawodawca zdecydował o kluczowym – bo czasowym – ograniczeniu możliwości prowadzenia
postępowania, a dalej w ogóle stwierdzenia nieważności kwestionowanej decyzji.
Nowelizacja
Omawiane zmiany zostały wprowadzone ustawą z 11.8.2021 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania
administracyjnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1491; dalej: ZmKPA21).
Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia (art. 3 ZmKPA21), tj. 16.9.2021 r. Zmiany dotyczą art.
156 i art. 158 KPA.
Przepis art. 156 § 2 KPA otrzymuje brzmienie: „Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w §
1, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 10 lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki
prawne”. Obecne brzmienie przywołanego przepisu (do 15.9.2021 r.) wskazuje na to, że nie stwierdza się
nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w art 156 § 1 pkt 1, 3, 4 i 7 KPA, jeżeli od dnia jej doręczenia lub
ogłoszenia upłynęło 10 lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.
Nowelizacja wprowadza zatem przeszkodę dla stwierdzenia nieważności decyzji w postaci upływu czasu dla
wszystkich podstaw stwierdzenia nieważności decyzji, a nie przesłanek wybranych. W szczególności przeszkoda
czasowa dla stwierdzenia nieważności decyzji dotyczyć będzie decyzji wydanych z rażącym naruszeniem prawa.
Warto odnotować, że pierwotna wersja ustawy wskazywała na termin 30 lat – jako termin zrównany z nabyciem
prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie w złej wierze.
Ponadto w przepisie art. 158 KPA dodaje się § 3 w brzmieniu: „Jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji,
o której mowa w art. 156 § 2 KPA, upłynęło 30 lat, nie wszczyna się postępowania w sprawie stwierdzenia
nieważności decyzji.”
Jest to nowa regulacja – do tej pory nie było ograniczeń czasowych co do wszczęcia i prowadzenia postępowania
nieważnościowego. Przeszkoda w stwierdzeniu nieważności decyzji z uwagi na upływ czasu (10 lat dla wybranych
przesłanek) nie przeszkadzała temu by organ wydał decyzję, którą stwierdził wydanie kwestionowanej decyzji
z naruszeniem prawa (art. 158 § 2 KPA). Od 16.9.2021 r. będzie to niemożliwe w odniesieniu do wszystkich decyzji
sprzed 30 lat (termin liczony od doręczenia bądź ogłoszenia decyzji).
Przepisy przejściowe
Z przepisu art. 2 ZmKPA21 wynika, że do postępowań administracyjnych w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji
lub postanowienia, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ostateczną decyzją
lub postanowieniem, stosuje się przepisy KPA w brzmieniu nadanym ZmKPA21 (art. 2 ust. 1 ZmKPA21).
Art. 2 ust. 2 ZmKPA21 stanowi, że postępowania administracyjne w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji lub
postanowienia, wszczęte po upływie 30 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji lub postanowienia
i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ostateczną decyzją lub postanowieniem, umarza się
z mocy prawa.
Zmienione przepisy KPA dotyczą zatem wszystkich decyzji i postępowań – decyzji dotychczas wydanych
i postępowań w toku.
Projekt nowelizacji nie przewidywał umorzenia postępowań w toku.
Uzasadnienie do ustawy nowelizującej
Z uzasadnienia do ZmKPA21 wynika m.in., że ma ona na celu dostosowanie systemu prawa do wyroku TK
z 12.5.2015 r., P 46/13, 
 stwierdzającego niezgodność art. 156 § 2 KPA z Konstytucją RP. Z orzeczenia tego
wynika, że art. 156 § 2 KPA w zakresie, w jakim nie wyłącza dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji
wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływ czasu, a decyzja była
podstawą nabycia prawa lub ekspektatywy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP.




Dalej w uzasadnieniu czytamy, że TK przypomniał, że możliwość stwierdzenia nieważności decyzji jest wyjątkiem od
zasady poszanowania trwałości ostatecznej decyzji administracyjnej. Jednocześnie TK podniósł, że „brak wyłączenia
dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej z przyczyny (wady) określonej w art. 156 § 1 pkt
2 in fine KPA po znacznym upływie czasu skutkuje destabilizacją porządku prawnego, jeśli decyzją przyznano stronie
ekspektatywę nabycia prawa, z której zamierza ona skorzystać”. W tym kontekście Trybunał Konstytucyjny zwrócił
uwagę, że ustawodawca, określając przesłanki stwierdzania nieważności decyzji oraz zakres ich zastosowania,
powinien brać pod uwagę wszystkie zasady mieszczące się w klauzuli państwa prawnego, przewidzianej w art. 2
Konstytucji RP, a odstępstwa od zasady trwałości decyzji ostatecznej (do których trzeba zaliczyć możliwość
stwierdzenia nieważności decyzji) nie powinny naruszać wynikających z art. 2 Konstytucji RP zasad bezpieczeństwa
prawnego oraz ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Trybunał zaakcentował także, że żadna z zasad, które w analizowanym przypadku są konkurencyjne, nie ma
charakteru absolutnego. W ocenie TK ustawodawca ma wręcz obowiązek kształtowania regulacji prawnych, które
będą sprzyjały wygaszaniu − wraz z upływem czasu – stanu niepewności. Niezbędne jest zatem ustanowienie
odpowiednich granic dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji. „Trwałość decyzji organów władzy
publicznej nie może być pozorna. Taka pozorność występowałaby nie tylko, jeżeli ustawodawca nie przewidywałby
ograniczeń wzruszalności ostatecznych decyzji, ale również jeżeli ograniczenia te nie byłyby wystarczające dla
zachowania zasady zaufania obywatela do państwa i zasady pewności prawa. Ustawodawca nie może z jednej
strony deklarować trwałości decyzji z uwagi na jej ostateczność, a z drugiej strony przewidywać, nieograniczoną
terminem, możliwość wzruszania decyzji, na podstawie której strona nabyła prawo lub ekspektatywę.
W szczególności występuje to w razie powołania się na (…) otwartą i nieostrą przesłankę (wadę) rażącego
naruszenie prawa (…)”.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego, jako dotyczący tzw. pominięcia prawodawczego, a przy tym mający formułę
zakresową, nie doprowadził do derogowania art. 156 § 2 KPA z porządku prawnego.

Komentarz
Zmiany KPA w omawianym zakresie należy oceniać jako dobre w kontekście konieczności zachowania w jak
najpełniejszym zakresie zasady trwałości decyzji administracyjnych. Z drugiej jednakże strony zmiany prawa nie
powinny zaskakiwać adresatów norm prawnych – stąd trudno przyjąć za rozwiązanie słuszne ograniczenie
możliwości stwierdzenia nieważności decyzji sprzed 30 lat, co do których postępowanie było już w toku czy też takich
decyzji, które do 15.9.2021 r. mógłby być przedmiotem postępowania nieważnościowego a obecnie już nie – przy
czym zainteresowany dotychczas nie żądał wszczęcia postępowania z uwagi na brak ograniczeń czasowych w tym
zakresie (np. przy przesłance wydania decyzji z rażącym naruszeniem prawa).
Vacatio legis ustawy powinno być dłuższe.
Oczywiście budzi wątpliwości także to, czy nowelizacja w sposób w pełni właściwy uzupełnia lukę prawodawczą, na
którą wskazał TK.