Rażąca bezczynność w udzieleniu informacji publicznej
Kategoria: Prawo administracyjne
Tematyka: bezczynność, rażące naruszenie prawa, informacja publiczna, organ administracji publicznej, udostępnienie informacji, skarga administracyjna
Bezczynność stanowiąca rażące naruszenie prawa może mieć miejsce, gdy organ nie dochodzi do działania w określonych terminach, mimo braku okoliczności usprawiedliwiających tę bezczynność. Artykuł omawia konkretne przypadki bezczynności organów publicznych oraz konsekwencje prawne wynikające z takiego postępowania.
Bezczynność stanowiące rażące naruszenie prawa ma miejsce wtedy, gdy w sposób znaczący i jednoznaczny doszło do przekroczenia terminów określonych przepisami prawa na dokonanie danej czynności, a jednocześnie nie zachodzą okoliczności wyłączające w jakimkolwiek zakresie winę organu za tę bezczynność. Stan faktyczny WSA w sprawie ze skargi P.K. na bezczynność Dyrektora Publicznego ZOZ (dalej: PZOZ lub ZOZ) w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej uwzględnił skargę i zobowiązał Dyrektora do rozpatrzenia wniosku P.K. w terminie 14 dni od daty doręczenia organowi odpisu prawomocnego wyroku oraz stwierdził, że Dyrektor dopuścił się bezczynności, która miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco: Skarżący wniósł o zobowiązanie organu do udostępnienia informacji publicznej zgodnie z wnioskiem. W uzasadnieniu podniósł, że wiadomością e-mail z 23.12.2020 r. zwrócił się do Dyrektora PZOZ o udzielenie informacji publicznej dotyczącej dodatków do wynagrodzeń niższego personelu zatrudnionego w tej jednostce, udzielonych przed Świętami Bożego Narodzenia. Odpowiedzi nie otrzymał do dnia wniesienia skargi. Podkreślił, że SPZOZ w myśl art. 2 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 4 ust. 1 pkt 2 i art. 204 ust. 2 ustawy z 15.4.2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 711; dalej: DziałLeczU) wykonujący zadania publiczne związane z ochroną zdrowia i pokrywający koszty udzielanych świadczeń zdrowotnych ze środków publicznych ubezpieczonych, należy do kategorii podmiotów zobowiązanych do udostępnienia informacji publicznej. W odpowiedzi na skargę organ wniósł o umorzenie postępowania ewentualnie o oddalenie skargi w całości „wobec bezprzedmiotowości udzielania informacji po świętach wobec pytania o informację na okres świąt”. Podkreślił, że poczta zawierająca wniosek skarżącego z 23.12.2020 r. została odebrana 28.12.2020 r., ZOZ uznał, że udzielenie informacji już po okresie świątecznym było zbędne i nieprzydatne dla skarżącego. W związku z powyższym już po wpłynięciu skargi do organu, skierował do wnioskodawcy pismo podając przyczyny nieudzielenia informacji. Wskazał ponadto, że fakty zawarte w pytaniu nie zaistniały, jako że pracownikowi obsługi – sprzątaczce nie powierzano żadnych zadań na okres trwania Świat w nieczynnym ZOZ. Rozstrzygnięcie WSA WSA wskazał, że stan faktyczny nie był między stronami sporny. Bezczynność organu administracji publicznej (bądź jakiegokolwiek organu zobowiązanego do podjęcia czynności w związku z wnioskiem złożonym w sferze publicznoprawnej) ma miejsce wówczas, gdy organ będąc właściwym w sprawie i zobowiązanym do podjęcia czynności, nie podejmuje jej w terminach określonych w ustawie i w konsekwencji pozostaje w zwłoce. Skarga na bezczynność ma na celu spowodowanie wydania przez organ oczekiwanego aktu lub podjęcia określonej czynności. Przedmiotem sądowej kontroli w tego typu sprawach nie jest więc określony akt organu administracji, lecz jego brak w sytuacji, gdy organ miał obowiązek podjąć działanie w danej formie i w określonym przez prawo terminie. Uwzględniając skargę na bezczynność na podstawie art. 149 § 1 pkt 1 i 3 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325; dalej: PostAdmU), sąd: 1. zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu, interpretacji albo do dokonania czynności; 2. stwierdza, że organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania. W myśl art. 149 § 1a PostAdmU, jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa. WSA uznał, że Dyrektor ZOZ jest podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej, a żądane informacje stanowiły informację publiczną. Dyrektor publicznego zakładu opieki zdrowotnej jest organem jednostki organizacyjnej dysponującej majątkiem publicznym, o jakim mowa w art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2176, dalej: DostInfPubU), zaś żądane informacje mogą być przedmiotem udostępnienia na podstawie art. 1 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 2 lit. f) DostInfPubU. Informacje o wynagrodzeniach i dodatkach do wynagrodzeń dla osób zatrudnionych w publicznych zakładach opieki zdrowotnej, finansowanych w całości ze środków publicznych, stanowią bowiem informacje o sposobie wydatkowania tych środków, a co za tym idzie wchodzą w zakres informacji publicznej w rozumieniu powołanych wyżej przepisów ustawy. Skoro zatem wniosek skarżącego dotyczył informacji publicznej i został skierowany do właściwego podmiotu, to odpowiedź powinna być udzielona na zasadach i w trybie określonych w ustawie, a mianowicie w przypadku uwzględnienia wniosku udostępnienie informacji publicznej następuje w sposób i w formie zgodnej z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku (art. 14 ust. 1 DostInfPubU). W tej ostatniej sytuacji podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takim przypadku, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się (art. 14 ust. 2 DostInfPubU). Bezczynność podmiotu obowiązanego do udostępnienia informacji publicznej zachodzi wówczas, gdy podmiot ten nie reaguje na wniosek o udostępnienie informacji w terminie przewidzianym w ustawie, tj. nie podejmuje czynności przewidzianych w art. 13, art. 14, art. 15 ust. 2 lub art. 16 DostInfPubU i nie udostępnia informacji publicznej ani nie wydaje decyzji odmownej w tym zakresie. Analizując czy w niniejszej sprawie doszło do zarzucanego przez skarżącego stanu bezczynności oraz dokonując oceny jego charakteru, Sąd miał na uwadze stan faktyczny sprawy w dacie własnego orzekania. Nie można bowiem zobowiązać organu do określonego działania, jeśli zostało ono przed dniem orzekania już podjęte. Wbrew twierdzeniom organu, z dokumentacji sprawy wynika, że wniosek Skarżącego nie został ostatecznie rozpatrzony, gdyż nie udzielono mu informacji publicznej, o jaką wnioskował. Chybione są w tym zakresie argumenty organu, że po okresie świątecznym, kiedy email z wnioskiem został odczytany, żądana informacja uległa dezaktualizacji. Niezależnie od tego, że organ sam, bez zasięgnięcia stanowiska zainteresowanego wnioskodawcy, zinterpretował motywy zgłoszonego przez niego żądania, podkreślić należy, że treść wniosku wskazuje wyraźnie na informację dotyczącą sposobu wydatkowania środków publicznych przeznaczonych na wynagrodzenia. Bez znaczenia pozostaje więc okoliczność, że upłynął okres, w związku z którym dodatki takie mogły zostać przyznane. Nie można także przyjąć, że informacja została udzielona, skoro – jak argumentuje się w odpowiedzi na skargę organ poinformował skarżącego, że pracownikowi obsługi – sprzątaczce „nie powierzano żadnych zadań na okres trwania Świąt w nieczynnym PZOZ”. Wniosek nie dotyczył bowiem zadań powierzanych osobom zatrudnionym przez PZOZ na określonych stanowiskach, lecz tego, czy w związku z nadchodzącymi Świętami Bożego Narodzenia przyznane zostały z tej okazji dodatki do wynagrodzeń dla sprzątaczek (sprzątaczy) czy też konserwatorów, wymienionych we wniosku jako osoby „niższego personelu”. Wobec oczywistego braku rozpatrzenia wniosku r. na zasadach określonych w DostInfPubU, nie było więc podstaw do umorzenia postępowania sądowego – jak wnioskował organ – lecz do wydania rozstrzygnięcia uwzględniającego skargę na podstawie art. 149 § 1 pkt 1 PostAdmU. Rażące naruszenie prawa Jednocześnie, stosownie do art. 149 § 1a PostAdmU, Sąd uznał, że zarzucana bezczynność organu miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Bezczynność o takim charakterze ma miejsce wtedy, gdy w sposób znaczący i jednoznaczny doszło do przekroczenia terminów określonych przepisami prawa na dokonanie danej czynności, a jednocześnie nie zachodzą okoliczności wyłączające w jakimkolwiek zakresie winę organu za tę bezczynność. Dla uznania rażącego naruszenia prawa nie jest wystarczające samo przekroczenie ustawowych obowiązków, czyli terminów do załatwienia sprawy. Rażące naruszenie prawa rozumieniu art. 149 § 1a PostAdmU oznacza wadliwość o szczególnie dużym ciężarze gatunkowym i ma miejsce w razie oczywistego braku podejmowania jakichkolwiek czynności, oczywistego lekceważenia wniosków strony i jawnego natężenia braku woli do załatwienia sprawy, jak i w razie ewidentnego niestosowania przepisów prawa. Istotą rażącego naruszenia prawa jest pozbawiona jakichkolwiek wątpliwości oczywistość stwierdzonego naruszenia. WSA uznał, że nie może być sporu co do tego, że w niniejszej sprawie organ dopuścił się bezczynności z rażącym naruszeniem terminów określonych w art. 13 ust. 1 i 2 DostInfPubU. Do dnia orzekania przez Sąd organ nie rozpatrzył wniosku złożonego jeszcze w ubiegłym roku. Zareagował dopiero po wniesieniu skargi, po kilku miesiącach od dnia wpływu wniosku, przedstawiając jednak takie motywy braku udzielenia informacji, które pozostają w oczywistej sprzeczności z przepisami ustawy i świadczą o niezrozumieniu istoty dostępu obywateli do informacji publicznej. Prawo od informacji publicznej jest gwarantowane i chronione na poziomie konstytucyjnym (art. 61 Konstytucji RP). Komentarz WSA w Kielcach odniósł się kilku ważnych praktycznie problemów związanych z rozpoznawaniem wniosków o dostęp do informacji publicznej. Przede wszystkim podmiot zobowiązany do udostępnienia żądanej informacji nie może dokonywać interpretacji wniosku – w razie wątpliwości co do treści żądanej informacji, powinien o to dopytać wnioskodawcę. Własna interpretacja może prowadzić do tego, że wniosek nie zostanie rozpoznany w sposób prawidłowy. Ponadto, kilkumiesięczne opóźnienie w udzieleniu prostej, nieskomplikowanej informacji to rażące naruszenie przepisów w zakresie udzielenia informacji publicznej, co stanowi o rażącym charakterze bezczynności. Wyrok WSA w Kielcach z 23.6.2021 r., II SAB/Ke 73/21,
Wyrok WSA w Kielcach dotyczył rażącej bezczynności dyrektora publicznego ZOZ w udzieleniu informacji publicznej. Sąd uznał, że organ naruszył terminy określone w prawie, nie podejmując działań pomimo obowiązku. Decyzja ta podkreśla istotę przestrzegania prawa dostępu do informacji publicznej oraz konsekwencje wynikające z rażącego naruszenia tego prawa.