Stroną postępowania sadowoadministracyjnego dotyczącego masy upadłości jest syndyk, a nie upadły.
Analiza PrUpad prowadzi do wniosku, że syndyk występuje w postępowaniu sądowoadministracyjnym na
rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym, co oznacza, że jest on stroną w znaczeniu formalnym, zaś stroną
w znaczeniu materialnym, pomimo ogłoszenia upadłości, pozostaje upadły.
Postępowanie przed Dyrektorem Izby Skarbowej
Pismem z maja 2021 r. K.S. (dalej: Skarżący), reprezentowany przez adwokata A.J., wniósł skargę na decyzję
Dyrektora Izby Skarbowej z marca 2021 r. w przedmiocie określenia zobowiązania podatkowego w podatku od
towarów i usług za okres od stycznia do kwietnia 2016 r., utrzymującą w mocy decyzję Naczelnika Urzędu
Skarbowego z września 2019 r.
Dyrektor Izby Skarbowej – odpowiadając na skargę – poinformował, że w niniejszej sprawie postanowieniem
z czerwca 2021 r. (doręczonym syndykowi 7.6.2021 r.) zostało wszczęte z urzędu postępowanie w zakresie
stwierdzenia nieważności wskazanej powyżej decyzji Dyrektora Izby Skarbowej z marca 2021 r. Organ ten wyjaśnił,
że powyższe postępowanie zostało zainicjowane z urzędu z uwagi na fakt, że ww. decyzja Dyrektora Izby Skarbowej
została skierowana do strony, dla której Sąd Rejonowy postanowieniem z grudnia 2019 r. ogłosił upadłość dłużnika
K.S. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą „K.S.E.” oraz ustanowił syndyka w osobie W.C. W związku
z powyższym Dyrektor Izby Skarbowej uznał, że powyższa decyzja wydana po tej dacie, skierowana została do
podmiotu, który nie miał już przymiotu strony postępowania, zgodnie z art. 133 ustawy z 29.8.1997 r. – Ordynacja
podatkowa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1325, dalej: OrdPU), gdyż jego materialnoprawny byt ustał. Zdaniem organu
odwoławczego okoliczność ta stanowi przesłankę, o której mowa w art. 247 § 1 pkt 5 OrdPU do stwierdzenia
nieważności tej decyzji. Do przedmiotowego pisma Dyrektor Izby Skarbowej załączył uwierzytelnioną kopię ww.
postanowienia Sądu Rejonowego w przedmiocie ogłoszenia upadłości, uwierzytelnioną kopię postanowienia
Dyrektora Izby Skarbowej z czerwca 2021 r. i zwrotnego potwierdzenia odbioru. Pismem z 1.7.2021 r. Dyrektor Izby
Skarbowej poinformował, że w niniejszej sprawie została wydana decyzja z czerwca 2021 r. stwierdzająca
nieważność decyzji ostatecznej Dyrektora Izby Skarbowej z marca 2021 r. wydanej dla Skarżącego, utrzymującej
w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego z września 2019 r., z uwagi na ogłoszoną upadłość podatnika
(Skarżącego) w grudniu 2019 r. i ustanowienie syndyka w osobie W.C. Od ww. decyzji przysługuje odwołanie. Do
wskazanego pisma organ załączył uwierzytelnioną kopię decyzji Dyrektora Izby Skarbowej z czerwca 2021 r.
Z uzasadnienia WSA w Poznaniu
WSA w Poznaniu w pierwszej kolejności wskazał, że sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez
kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Kontrola ta odbywa się w trybie i na
zasadach określonych przepisami ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.
Dz.U. z 2019 r. poz. 2325; dalej: PostAdmU).
Następnie WSA w Poznaniu podkreślił, że merytoryczne rozpatrzenie skargi każdorazowo poprzedzone jest
badaniem dopuszczalności jej wniesienia. Skarga jest dopuszczalna, gdy przedmiot sprawy należy do właściwości
sądu administracyjnego, skargę wniesie uprawniony podmiot oraz gdy skarga spełnia wymogi formalne i została
złożona w przewidzianym w prawie trybie i terminie. Stwierdzenie braku którejkolwiek z wymienionych wyżej
przesłanek uniemożliwia nadanie skardze dalszego biegu, co w konsekwencji prowadzi do jej odrzucenia.
Zdolność sądowa a zdolność procesowa
Ponadto NSA wskazał, że zgodnie z art. 25 § 1 PostAdmU zdolność występowania przed sądem administracyjnym
jako strona (zdolność sądowa) mają osoby fizyczne i osoby prawne. Zdolność sądowa jest zatem cechą danego
podmiotu, która pozwala na skuteczne przeprowadzenie ważnego postępowania przed sądem administracyjnym
w charakterze strony, czyli skarżącego albo organu, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi (art.
32 PostAdmU). Stosownie zaś do art. 50 § 1 PostAdmU, uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym
interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka oraz organizacja społeczna
w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział
w postępowaniu administracyjnym. Co więcej, uprawnionym do wniesienia skargi jest również inny podmiot, któremu
ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi (art. 50 § 2 PostAdmU). Przykładem takiej szczególnej regulacji jest art.
144 ustawy z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1228; dalej: PrUpad), który stanowi, że jeżeli
ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego postępowanie sądowe dotyczące masy upadłości może
być prowadzone jedynie przez syndyka. Zatem stroną postępowania sadowoadministracyjnego dotyczącego masy
upadłości jest syndyk, a nie upadły. W świetle art. 144 ust. 2 PrUpad postępowanie sądowadministracyjne syndyk



prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. Z przepisu tego wynika, że jest on stroną w znaczeniu
formalnym (działa we własnym imieniu). Stroną w znaczeniu materialnym, pomimo ogłoszenia upadłości, pozostaje
upadły. On bowiem jest podmiotem stosunku prawnego, na tle którego wyniknął spór prowadzony przez syndyka na
jego rzecz. Użyte w art. 144 ust. 1 PrUpad wyrażenie, że postępowania dotyczące masy mogą być wszczęte i dalej
prowadzone „jedynie” przez syndyka lub przeciwko niemu, oznacza, że upadły będąc stroną w znaczeniu
materialnym pozbawiony jest legitymacji formalnej do występowania w tych postępowaniach. Niemniej jednak, jak
wskazał WSA w Poznaniu, brak legitymacji formalnej upadłego w postępowaniach dotyczących masy
upadłości nie może być utożsamiany z brakiem po jego stronie zdolności procesowej. Ogłoszenie upadłości
nie pozbawia nigdy upadłego zdolności procesowej. Zdolność procesowa nie jest bowiem uprawnieniem do
występowania w charakterze strony w konkretnym procesie, lecz ogólną kwalifikacją podmiotu polegającą na tym, że
może on osobiście podejmować czynności procesowe (postanowienie NSA z 15.5.2007 r. II FSK 261/07, 
).
Jak wynika z powyższego konsekwencją upadłości jest odebranie upadłemu zarządu nad jego majątkiem
i powierzenie tego zarządu syndykowi w związku z czym upadły nie może być stroną żadnego postępowania
sądowego lub administracyjnego dotyczącego mienia wchodzącego w skład masy upadłości. Tym samym tylko
syndyk był legitymowany do wniesienia skargi na decyzję organu podatkowego.
Rozstrzygnięcie WSA w Poznaniu
Mając powyższe na uwadze, WSA w Poznaniu stwierdził, że Skarżący nie miał zdolności sądowej w rozumieniu art.
25 § 1 PostAdmU, do wniesienia skargi w niniejszej sprawie. W orzecznictwie i w doktrynie utrwalony jest pogląd, że
wniesienie skargi przez nieuprawniony podmiot stanowi przyczynę jej odrzucenia, jeżeli skarga pochodzi od
podmiotu, który a limine nie może być skarżącym. Mówiąc innymi słowy, chodzi tu o taki podmiot, co do którego
nie zachodzi potrzeba zbadania, czy posiada on interes prawny we wniesieniu skargi, ponieważ i tak w świetle
obowiązujących przepisów nie jest on legitymowany do jej wniesienia.
Ponadto WSA w Poznaniu zauważył, że w badanej sprawie skargę złożył pełnomocnik Skarżącego – adwokat A.J.,
który na podstawie pełnomocnictwa szczególnego załączonego do akt administracyjnych sprawy otrzymał
upoważnienie do reprezentowania podatnika w sprawie i tym samym został umocowany do postępowania
podatkowego prowadzonego przed organem pierwszej instancji, tj. Naczelnikiem Urzędu Skarbowego. Niemniej
jednak na gruncie postępowania podatkowego, adwokat A.J. nie przedłożył pełnomocnictwa od W.C. – syndyka
masy upadłości Skarżącego. Umocowania takiego adwokat nie przedłożył również w postępowaniu sądowym,
pomimo wezwania WSA w Poznaniu pismem z 13.7.2021 r.
Jednocześnie WSA w Poznaniu wskazał, że Dyrektor Izby Skarbowej uruchomił procedurę nadzwyczajną, bowiem
w sprawie została wydana decyzja z czerwca 2021 r. stwierdzająca nieważność decyzji ostatecznej Dyrektora Izby
Skarbowej z marca 2021 r. wydanej dla Skarżącego, utrzymującej w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego
z września 2019 r., z uwagi na ogłoszoną upadłość Skarżącego w grudniu 2019 r. i ustanowienie syndyka w osobie
W.C.
Zatem – wobec braku zdolności sądowej Skarżącego – WSA w Poznaniu, na podstawie art. 58 § 1 pkt 5 PostAdmU,
odrzucił skargę.

Komentarz
Na gruncie rozpatrywanego stanu faktycznego WSA w Poznaniu wypowiedział się na temat zdolności do
występowania przed sądem administracyjnym w charakterze strony, tj. zdolności sądowej, w tym w szczególności –
uprawnienia do złożenia skargi do takiego sądu. W tym kontekście WSA w Poznaniu – mając na uwadze relacje
pomiędzy regulacjami dotyczącymi postępowania przed sądami administracyjnymi, a przepisami normującymi
postępowanie upadłościowe – wskazał, że stroną postępowania sadowoadministracyjnego dotyczącego masy
upadłości jest syndyk, a nie upadły. Tym samym, ogłoszenie upadłości pozbawia upadłego zdolności sądowej, nigdy
zaś zdolności procesowej. Zdolność procesowa jest bowiem ogólną kwalifikacją podmiotu polegającą na tym, że
może on osobiście podejmować czynności procesowe, nie zaś uprawnieniem do występowania w charakterze strony
w konkretnym procesie. Zagadnienie to (ewentualnych uprawnień upadłego do występowania w charakterze strony
w postępowaniu podatkowym, administracyjnym czy sądowoadministracyjnym) zdaje się nabierać coraz większego
praktycznego znaczenia z uwagi na stale rosnącą liczbę orzeczeń w przedmiocie ogłoszenia upadłości, w tym także
upadłości konsumenckiej.

Postanowienie WSA w Poznaniu z 4.8.2021 r., I SA/Po 523/21,