W wyroku z 25.8.2021 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu przedstawił pogląd, zgodnie z którym
norma postępowania zawarta w art. 9 KPA, wyrażająca zasadę udzielania informacji, zobowiązuje organ
administracji publicznej do udzielania stronie postępowania niezbędnych wyjaśnień i wskazówek z urzędu,
a nie tylko na wniosek, w celu ochrony strony przed negatywnymi konsekwencjami braku wiedzy co do
obowiązującego prawa, tj. nieświadomości prawnej.
Stan faktyczny
D. S. (dalej: Skarżąca) wniosła do WSA w Poznaniu skargę na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej:
Organ) z grudnia 2020 r. odmawiającą jej – na podstawie art. 31 zq ust. 7 ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych
rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych
oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 374, dalej: KoronawirusU20) oraz art. 83 ust. 1
ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423, dalej: SysUbSpołU) –
prawa do zwolnienia z opłacenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne,
Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za maj 2020 r.
W uzasadnieniu ww. rozstrzygnięcia Organ przyjął, iż Skarżąca nie złożyła deklaracji rozliczeniowej za miesiąc maj
2020 r. najpóźniej do dnia (...) czerwca 2020 r. (dokonała tego dopiero w lipcu 2020 r.), co jest warunkiem zwolnienia
z obowiązku opłacenia ww. należności (art. 31 zq ust. 3 KoronawirusU20), a także, iż w myśl art. 31 zo ust. 1
KoronawirusU20 płatnikowi składek przysługuje prawo do zwolnienia z opłacenia nieopłaconych należności z tytułu
ww. składek należnych za maj 2020 r., wykazanych w deklaracjach rozliczeniowych złożonych za ten okres, jeżeli był
zgłoszony za ten okres jako płatnik składek, a w jednym ze wskazanych w tym przepisie okresów zgłosił do
ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych.
Zasada udzielania informacji
W pierwszej kolejności WSA w Poznaniu wskazał, że do postępowania zakończonego ww. decyzją z mocy art. 180
ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735, dalej: KPA) oraz art.
123 SysUbSpołU ma zastosowanie KPA, a w tym zasady ogólne, stanowiące między innymi, że organy administracji
publicznej winny stać na straży praworządności (art. 7 KPA), prowadzić postępowanie w sposób budzący zaufanie do
władzy publicznej (art. 8 § 1 KPA), wypełniać wobec stron obowiązki informacyjne (art. 9 KPA), zapewnić stronom
udział w postępowaniu (art. 10 § 1 KPA), a także działać wnikliwie i szybko (art. 12 § 1 KPA). Zdaniem WSA
w Poznaniu kwestia ta wymagała podkreślenia z uwagi na uchylenie decyzji Organu, o czym przesądziły właśnie
uchybienia proceduralne.
WSA w Poznaniu dostrzegł w postępowaniu Organu istotne naruszenie art. 9 KPA, którym ustawodawca nałożył na
organy administracji publicznej obowiązek należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach
faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem
postępowania administracyjnego, a także czuwania nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu
nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, a to poprzez udzielanie im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek
(wyrok WSA w Olsztynie z 24.3.2021 r. I SA/Ol 805/20, 
). W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje
się, że realizacja obowiązków wynikających z art. 9 KPA polega, między innymi na powinności organu administracji
poinformowania strony w sposób szczegółowy o tym, od jakich okoliczności zależy rozstrzygnięcie sprawy i jakie
dowody powinny być przedstawione przez stronę, aby zostało wydane rozstrzygnięcie o treści żądanej przez stronę
(wyrok NSA z 6.9.2001 r. V SA 44/01, 
). Ponadto, obowiązek udzielania stronie informacji powinien być
rozumiany w jak najszerszy sposób, jego naruszenie zaś należy traktować jako wystarczającą przesłankę do
uchylenia decyzji (wyrok NSA z 25.6.1997 r. SA/Lu 2087/95, 
).
W przedmiotowym postępowaniu, kierując się zasadą informowania stron, Organ powinien był czuwać nad tym, aby
na skutek nieznajomości prawa Skarżąca nie poniosła szkody. W tym celu, Organ powinien był – w rozsądnym
terminie – udzielić Skarżącej należytego i wyczerpującego wyjaśnienia m.in. o okolicznościach prawnych, które
mogły mieć wpływ na ustalenie praw i obowiązków, a więc konkretnie wskazać, jakich dokumentów brakuje, aby
wniosek mógł zostać pozytywnie rozpatrzony (ww. wyrok WSA w Olsztynie). W niniejszej sprawie Skarżąca żądany
dokument złożyła po terminie, bo Organ przyjmując jej wniosek nie poinformował o konieczności złożenia go
w zakreślonym terminie, tj. do (...) czerwca 2020 r. i nie wezwał Skarżącej do dokonania tej czynności. Norma
postępowania zawarta w art. 9 KPA zobowiązuje Organ do udzielania stronie niezbędnych wyjaśnień




i wskazówek z urzędu, a nie tylko na wniosek, a to wszystko w celu ochrony strony przed negatywnymi
konsekwencjami braku wiedzy co do obowiązującego prawa (ww. wyrok WSA w Olsztynie).
Stanowisko WSA w Poznaniu
Tym samym, w ocenienie WSA w Poznaniu, doszło do naruszenia art. 9 KPA. Wbrew nakazowi wynikającemu z art.
9 KPA, Organ nie poinformował Skarżącej nie tylko należycie i wyczerpująco o okolicznościach faktycznych
i prawnych, ale w ogóle nie podjął jakichkolwiek kroków w celu udzielenia jej informacji, nie wezwał jej do dokonania
dodatkowych czynności (złożenia deklaracji rozliczeniowej za miesiąc maj 2020 r.), które miały wpływ na ustalenie jej
praw i obowiązków, nie czuwał, aby Skarżąca nie poniosła szkody na skutek swojej nieświadomości prawnej.
Dodatkowo WSA w Poznaniu wskazał, że w aktach sprawy brak jest dowodów, które mogłyby choć pośrednio
świadczyć o tym, że Organ podjął starania by w porę poinformować Skarżącą, że bez dokonania dodatkowych
czynności jej wniosek nie będzie pozytywnie rozpatrzony. Brak, który w toku postępowania w porę nie został
Skarżącej zasygnalizowany przez Organ, ostatecznie spowodował negatywne rozpatrzenie jej wniosku. Organ
powinien był o to zadbać i zweryfikować, czy wniosek jest kompletny i czy zostały spełnione wszystkie wymogi
formalne.
Na skutek działania Organu doszło do naruszenia obowiązku wynikającego z art. 79a § 1 KPA, zgodnie z którym
w postępowaniu wszczętym na żądanie strony, informując o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych
dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, organ administracji publicznej jest obowiązany do wskazania
przesłanek zależnych od strony, które nie zostały na dzień wysłania dokumentacji spełnione lub wykazane, co może
skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony. Przepis ten stanowi konkretyzację i uzupełnienie
obowiązków wynikających z art. 10 § 1 KPA, a jego celem jest zapobieganie sytuacjom, w których strona dysponuje
dodatkowymi dowodami na okoliczności istotne dla wykazania zasadności jej żądania albo może je łatwo uzyskać,
a z powodu braku odpowiedniej wiedzy o potrzebnych dowodach bądź o sposobie oceny wcześniej przedstawionych
dowodów – nie korzysta z takiej możliwości. Chodzi przy tym o to, aby strona nie została zaskoczona negatywnym
rozstrzygnięciem sprawy oraz zmuszona do zaskarżenia decyzji i przedstawiania tych dodatkowych dowodów
dopiero na etapie zaskarżania rozstrzygnięć (wyrok WSA w Szczecinie z 23 maja 2019 r. II SA/Sz 239/19, 
).
Tymczasem z akt sprawy wynika, że Organ przed wydaniem decyzji odmownej ani nie umożliwił stronie
wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów (art. 10 § 1 KPA), ani nie wyjaśnił jej przesłanek (takich
jak wymóg złożenia oświadczenia o przychodzie), które nie zostały spełnione lub wykazane, co może skutkować –
i w tym wypadku skutkowało – wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem Skarżącej. Naruszenie art. 10 § 1 KPA i art.
79a § 1 KPA uniemożliwiło Skarżącej uzyskanie wiedzy, że niezłożenie dokumentu wyłączy jej prawo do uzyskania
zwolnienia, i w konsekwencji pozbawiło ją prawa do zwolnienia z opłacania należności składkowych za maj 2020 r.
(ww. wyrok WSA w Olsztynie).
Reasumując, wskazać należy, że ponownie rozpatrując sprawę Organ usunie stwierdzone uchybienia i wyda
decyzję, rozważając czy zaistniały ustawowe przesłanki do zwolnienia. Mając powyższe na uwadze – na podstawie
art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U.
z 2019 r. poz. 2325) – WSA w Poznaniu uchylił zaskarżoną decyzję.

Komentarz
Prawa przysługujące stronie postępowania administracyjnego i obowiązek organu prowadzącego takie postępowanie
zagwarantowania ich odpowiedniej realizacji stanowią częsty przedmiot rozważań tak doktryny, jak i orzecznictwa
administracyjnego. Także w analizowanym rozstrzygnięciu WSA w Poznaniu wypowiedział się na temat prawa strony
do należytych i wyczerpujących informacji o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na
ustalenie jej praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. W tym kontekście WSA
w Poznaniu wskazał, że odpowiednikiem przedmiotowego prawa jest obowiązek organu udzielenia stronie takich
informacji, dzięki którym nie poniesie ona szkody wynikającej z jej nieświadomości prawnej. Brak należytej realizacji
ww. obowiązku stanowi naruszenie prawa, które skutkuje koniecznością uchylenia decyzji administracyjnej. Takie
rozstrzygnięcie zapadło w analizowanym przez WSA w Poznaniu stanie faktycznym.

Wyrok WSA w Poznaniu z 25.8.2021 r., III SA/Po 94/21,