Skoro przepisy prawa umożliwiają stronie wybór świadczenia, to organ nie powinien czynić jakichkolwiek
przeszkód w uzyskaniu przez nią świadczenia korzystniejszego, a wręcz przeciwnie powinien przedsięwziąć
takie czynności, aby strona mogła z tego prawa wyboru skorzystać, stosując rozwiązania proceduralne
gwarantujące stronie przewidziane w art. 27 ust. 5 ŚwRodzU prawo wyboru świadczenia.
Opis stanu faktycznego
Sprawa dotyczyła skargi B.R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w przedmiocie świadczenia
pielęgnacyjnego.
Stanowisko Organu i SKO
Organ pierwszej instancji odmówił Skarżącej przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji
z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Uznał m.in., że możliwość przyznania wnioskowanego świadczenia
wyklucza art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. b ustawy z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111;
dalej: ŚwRodzU) gdyż Skarżąca ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze uchyliło decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia.
SKO zobligowało organ pierwszej instancji do pouczenia Skarżącej o prawie wyboru świadczenia i konieczności
wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji przyznającej prawo do specjalnego zasiłku pielęgnacyjnego. Organ
pierwszej instancji jednak ponownie odmówił Skarżącej przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. SKO uchyliło i tą
decyzję w całości i przyznało Skarżącej świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy
zarobkowej ustalając początek okresu przyznania świadczenia na 1.11.2020 r.
Stanowisko WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję. Wskazał na wstępie, że w rozpoznawanej sprawie SKO
przyznało Skarżącej wnioskowane świadczenie pielęgnacyjne prawidłowo oceniając, że spełniła ona wszystkie
przesłanki do jego uzyskania. Trafnie też zostało przywołane orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, tj. wyrok
z 21.10.2014 r., K 38/13, 
, stosownie do którego utraciło przymiot konstytucyjności przewidziane art. 17 ust.
1b ŚwRodzU kryterium momentu powstania niepełnosprawności, jako uniemożliwiające uzyskanie świadczenia
pielęgnacyjnego przez opiekunów dorosłych niepełnosprawnych, których niepełnosprawność powstała później niż
w okresach wskazanych w art. 17 ust. 1b pkt 1 i 2 ŚwRodzU. Jednakże jak podkreślił WSA, istota sporu dotyczyła
wyłącznie kwestii uprawnienia strony skarżącej do świadczenia pielęgnacyjnego począwszy od miesiąca,
w którym złożyła wniosek o przyznanie tego świadczenia, tj. od 1.4.2020 r., a nie jak ustaliło SKO – od 1.11.2020
r., gdyż dopiero od tego dnia skarżąca nie miała już ustalonego prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego.
W ocenie WSA, popartej orzecznictwem NSA, art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. b ŚwRodzU należy wykładać w ten sposób, że
wprawdzie wyklucza on możliwość pobierania dwu świadczeń jednocześnie, jednakże nie uniemożliwia wyboru przez
uprawnionego świadczenia także wówczas, gdy jedno z nich jest już przyznane wcześniejszą decyzją. Fakt
uzyskania przez określoną osobę specjalnego zasiłku opiekuńczego nie może stanowić przeszkody do przyznania
wnioskodawcy świadczenia pielęgnacyjnego w stosunku do tej samej osoby podopiecznej. W sytuacji zbiegu
uprawnień do obydwu tych świadczeń znajduje zastosowanie art. 27 ust. 5 ŚwRodzU, zgodnie z którym w przypadku
zbiegu uprawnień do świadczenia rodzicielskiego lub świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku
opiekuńczego lub dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10 ŚwRodzU, lub zasiłku dla opiekuna,
o którym mowa w ustawie z 4.4.2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2092;
dalej: ZasiłkiOpiekU) przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną. W przypadku złożenia
wniosku o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego i rezygnacji z prawa do kolidującego świadczenia
wykluczającego możliwość przyznania wnioskowanego świadczenia, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje
osobie uprawnionej, począwszy od miesiąca, w którym został złożony wniosek z prawidłowo wypełnionymi
dokumentami. Brak jest bowiem przepisów umożliwiających zmodyfikowanie tego przepisu, w tym
w szczególności zmianę terminu początkowego ustalenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Jak
zaznaczył WSA, bez wpływu na przytoczoną wykładnię przepisów pozostaje fakt, że decyzje z zakresu świadczeń
rodzinnych mają charakter decyzji konstytutywnych, tj. kreujących określone uprawnienie, a nie tylko je
potwierdzających. Wynika to z faktu, że decyzje konstytutywne mają co do zasady moc na przyszłość, co nie
wyklucza, że mogą one również mieć moc wsteczną. Zauważyć bowiem należy, że każdy akt stosowania prawa
odnosi się do określonego stanu faktycznego i w związku z tym jego skutki prawne mogą być powiązane w czasie
z zaistnieniem tego stanu faktycznego. Można więc uznać, że akt konstytutywny, kreujący określone prawa
i obowiązki pozostaje w związku z zaistnieniem przesłanek faktycznych stanowiących podstawę powstania



określonych skutków prawnych. W takiej sytuacji konstytutywna decyzja (akt) może działać zarówno z mocą na
przyszłość, jak i z mocą wsteczną.
Organ powinien ułatwiać a nie czynić przeszkody
Powyższe oznacza, że decyzja, mocą której skrócono okres, na który przyznano świadczenie uniemożliwiające
przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, wydana na skutek dokonania wyboru, o którym mowa w art. 27 ust. 5
ŚwRodzU może zostać wydana z mocą wsteczną, co umożliwi przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego – zgodnie
z brzmieniem art. 24 ust. 2 ŚwRodzU „od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi
dokumentami”. WSA przychylił się przy tym do argumentacji, zgodnie z którą przyjęcie stanowiska, według którego,
w przypadku gdy osoba uprawniona otrzymuje jedno ze świadczeń, ustalenie prawa do innego świadczenia
pielęgnacyjnego nie jest możliwe, prowadziłoby do sytuacji, w której możliwość dokonania wyboru korzystniejszego
świadczenia – w przypadku zbiegu uprawnień do świadczeń – byłaby praktycznie niemożliwa do realizacji, a zatem
uprawnienie to miałoby charakter czysto iluzoryczny. Skoro przepisy prawa umożliwiają stronie wybór
świadczenia, to organ nie powinien czynić jakichkolwiek przeszkód w uzyskaniu przez nią świadczenia
korzystniejszego, a wręcz przeciwnie, powinien przedsięwziąć takie czynności, aby strona mogła z tego
prawa wyboru skorzystać. Już sam wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego powinien być potraktowany
jako skorzystanie przez stronę z prawa wyboru świadczenia korzystniejszego, a więc świadczenia pielęgnacyjnego.

Komentarz
Samo prawo wyboru świadczenia z art. 27 ust. 5 ŚwRodzU nie budziło większych wątpliwości. Problem pojawił się
jednak w momencie ustalenia daty początkowej przyznania świadczenia. Jak uznał WSA, już sam wniosek
o przyznanie świadczenia powinien być potraktowany jako skorzystanie przez stronę z prawa wyboru
świadczenia dla niej korzystniejszego. Odnośnie sposobu składania wniosku i wynikających stąd konsekwencji WSA
wskazał, że wymaganie organu, aby strona w pierwszej kolejności zrezygnowała z przyznanego jej decyzją
świadczenia (czyli przed zweryfikowaniem czy spełnia wszystkie warunki do otrzymania świadczenia przez siebie
wybranego) stawia ją w trudnej sytuacji, wprowadzając stan niepewności i uzasadnioną obawę co do tego czy uzyska
wybrane świadczenie. Mogłoby bowiem dojść do sytuacji, w której strona pozostałaby bez żadnego ze świadczeń
z uwagi na rezygnację z uzyskiwanego świadczenia, a z drugiej strony niespełnienie warunków do świadczenia
wybranego jako korzystniejsze od dotychczasowego. To spowodowałoby iluzoryczność wyboru. Jak słusznie
podkreślił WSA – trudno się dziwić, że strona nie chce zrezygnować z otrzymywanego świadczenia przed
uzyskaniem pewności, że spełnia warunki do otrzymania świadczenia korzystniejszego. Dlatego w przypadku
zbiegu uprawnień, to po stronie organu aktualizuje się obowiązek podjęcia takich rozwiązań formalnych, aby
strona nie została faktycznie pozbawiona prawa wyboru.

Wyrok WSA w Olsztynie z 10.6.2021 r., II SA/Ol 281/21,