Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, przypomniał, że art. 28 KPA nie stanowi samoistnej normy
prawnej dla wywodzenia przysługującego danej osobie przymiotu strony postępowania, a ustalenie interesu
lub obowiązku prawnego może nastąpić jedynie w związku z konkretną normą prawa materialnego i wskazał,
że od tak rozumianego interesu prawnego odróżnić należy interes faktyczny, polegający na tym, że dany
podmiot jest wprawdzie bezpośrednio zainteresowany rozstrzygnięciem sprawy administracyjnej, jednak nie
może tego zainteresowania poprzeć przepisami prawa, mającymi stanowić podstawę skierowanego przez
niego żądania w zakresie podjęcia stosownych czynności przez organ administracji.
Postanowienie o niedopuszczalności odwołania
Przedmiotem kontroli było postanowienie Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych (dalej:
Szef Urzędu), którym stwierdzono niedopuszczalność wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy dotyczącej
przyznania T.L. (dalej: Skarżąca) świadczenia pieniężnego na podstawie ustawy z 14.8.2020 r. o świadczeniu
pieniężnym przysługującym osobom zesłanym lub deportowanym przez władze Związku Socjalistycznych Republik
Radzieckich w latach 1936–1956 (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1428, dalej: ŚwiadPieniężneZSRRU). Podstawą ww.
rozstrzygnięcia był art. 134 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
735, dalej: KPA) w zw. z art. 144 KPA i w zw. z art. 127 § 3 KPA. Stwierdzenie niedopuszczalności odwołania
(wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy) może nastąpić z przyczyn podmiotowych, wówczas, gdy ze złożonego
odwołania wynika, że wnoszący je nie jest stroną postępowania. Zgodnie z art. 127 § 1 KPA odwołanie służy stronie.
Status strony w postępowaniu administracyjnym reguluje w pierwszej kolejności norma ogólna z art. 28 KPA, zgodnie
z którą stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności
organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
Interes prawny
Wyznacznikiem istnienia legitymacji procesowej jest interes prawny lub obowiązek, które to pojęcia nie zostały
zdefiniowane ustawowo. Jak wskazuje się w literaturze i orzecznictwie sądowym, interes prawny odnosi się do etapu
konkretyzacji normy prawnej w drodze decyzji administracyjnej, co następuje w toku postępowania
administracyjnego, natomiast obowiązek jest efektem dokonanej konkretyzacji. Interes prawny występuje wówczas,
gdy strona – w rozumieniu procesowym – może lub powinna, na podstawie obowiązującego prawa, uzyskać
konkretną korzyść albo może lub powinna być obarczona powinnością określonego zachowania, jednakże po
skonkretyzowaniu tego aktem (lub czynnością) organu administracji publicznej (wyrok NSA z 14.4.2000 r., III SA
1876/99, 
). Posiadanie interesu prawnego w konkretnym postępowaniu administracyjnym wymaga, aby
interes ten był: osobisty, własny, indywidualny, konkretny, aktualny i dający się obiektywnie stwierdzić (wyrok NSA
z 25.10.2006 r., II GSK 163/06, 
).
Art. 28 KPA nie stanowi samoistnej normy prawnej dla wywodzenia przysługującego danej osobie przymiotu strony
postępowania, a ustalenie interesu lub obowiązku prawnego może nastąpić jedynie w związku z konkretną normą
prawa materialnego. Przepisami, które kształtują indywidualne prawa i obowiązki w sprawach dotyczących
świadczenia pieniężnego dla osób zesłanych lub deportowanych przez władze ZSRR w latach 1936–1956 jest
ŚwiadPieniężneZSRRU. Należy stwierdzić, że podmiotem uprawnionym do uzyskania ww. świadczenia, a tym
samym mającym interes prawny w sprawie dotyczącej jego przyznania, jest osoba, która uzyskała na podstawie
ustawy z 24.1.1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 517) decyzję Szefa Urzędu potwierdzającą okres przebywania
w wyszczególnionych w ŚwiadPieniężneZSRRU więzieniach, zakładach pracy, miejscach niewoli, obozach,
posiadała obywatelstwo polskie w chwili zesłania lub deportacji do ZSRR w latach 1939–1956 oraz w dniu złożenia
wniosku o przyznanie świadczenia pieniężnego osoby te posiadają obywatelstwo polskie. Jednocześnie
ŚwiadPieniężneZSRRU nie zawiera regulacji wskazujących, aby inne osoby były uprawnione do takiego
świadczenia, w tym członkowie rodziny osoby deportowanej przez władze ZSRR, ani też nie przyznaje rodzinie
odrębnych uprawnień i świadczeń. W konsekwencji, świadczenie przyznawane na podstawie ŚwiadPieniężneZSRRU
ma charakter osobisty i należy do uprawnień ściśle związanych z osobą, która została zesłana lub deportowana
przez władze ZSRR w latach 1936–1956, a po jej śmierci prawo do ubiegania się o to świadczenie i otrzymanie go
nie przechodzi na członków rodziny czy spadkobierców. Świadczenie to ma być rekompensatą za doznane przez
konkretną osobę cierpienia, których skutki często są odczuwane także aktualnie.
Odnosząc się do twierdzeń skargi, jakoby do ww. świadczenia miały zastosowanie tożsame zasady jak przy
świadczeniach emerytalnych i rentowych, które wchodzą w skład spadku po zmarłym i podlegają dziedziczeniu, WSA
w Gdańsku wskazał, że twierdzenia te pozbawione są podstaw. Po pierwsze, omawiane świadczenie nie stanowi



emerytury, czy renty, jak też stosownego odwołania nie zawarto w ŚwiadPieniężneZSRRU, co wyklucza
zastosowanie do nich zasad dziedziczenia związanych z ww. świadczeniami. Ponadto, należy zauważyć, że
w odniesieniu do rent i emerytur ustawodawca zawarł jednoznaczne regulacje dotyczące ich losu po śmierci
uprawnionego, art. 65 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.
Dz.U. z 2020 r. poz. 53) stanowi, że tzw. renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która
w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki
wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Ustawa ta określa krąg osób, którym wolno ubiegać się
o przejęcie pieniędzy ze świadczenia po zmarłym, a należą do nich m.in.: małżonkowie, dzieci własne, dzieci
drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także rodzice zmarłego (w tym ojczym, macocha oraz osoby
przysposabiające).
W związku z tym, wszędzie tam, gdzie ustawodawca chce, aby świadczenia pieniężne (z zakresu ubezpieczeń
społecznych czy rekompensacyjne), mimo ich osobistego charakteru podlegały dziedziczeniu przez bliskich
uprawnionego, czyni to wyraźnie w przepisach. Skoro zaś w ŚwiadPieniężneZSRRU brak jest takich wskazań,
świadczenie dla tzw. Sybiraków należy uznać za niepodlegające dziedziczeniu. Dlatego też żadna inna osoba
nie posiada interesu prawnego w sprawie związanej z ww. świadczeniem, a więc nie ma innych podmiotów, którym
prawo nadawałoby status strony takiego postępowania i przyznawało związane z tym uprawnienie procesowe do
wniesienia odwołania czy wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy. W tego typu sprawach nie ma zastosowania art.
30 § 4 KPA, który przewiduje, że w sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa
lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni.
Rozstrzygnięcie WSA w Gdańsku
WSA w Gdańsku wskazał, że bezsporne jest, iż z wnioskiem o przyznanie świadczenia na podstawie
ŚwiadPieniężneZSRRU wystąpił Wnioskodawca. Po rozpoznaniu sprawy Szef Urzędu stwierdził, że zaistniały
ustawowe przesłanki do przyznania mu świadczenia, o czym orzekł w decyzji z 28.10.2020 r. Jednakże zmarł on
25.10.2020 r. W tej sytuacji zarówno roszczenie o uzyskanie ww. świadczenia, jego wypłatę, jak i procesowe
uprawnienia Wnioskodawcy ustały i utraciły podmiotowość, tj. przestał istnieć podmiot, który je posiadał. Ze względu
na osobisty charakter świadczenia interes prawny w kontynuowaniu postępowania, w tym we wniesieniu środka
odwoławczego nie przeszedł na nikogo innego, nawet na ewentualnych spadkobierców. Dlatego też – zdaniem WSA
w Gdańsku – należy zgodzić się z ustaleniami Szefa Urzędu, że wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy złożony
przez małżonkę Wnioskodawcy został wniesiony przez osobę nieposiadającą legitymacji do dokonania tej czynności,
co stanowi przesłankę stwierdzenia niedopuszczalności tego środka odwoławczego na podstawie art. 134 KPA.
Wydanie ww. rozstrzygnięcia z przyczyn o charakterze podmiotowym może bowiem nastąpić, gdy po stronie
podmiotu dokonującego czynności procesowej brak legitymacji odwoławczej ma charakter oczywisty i wynika
z samego odwołania (wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy). W niniejszej sprawie oczywistość ta wynikała z treści
wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy (wyjaśnienie, że wnosi go małżonka Wnioskodawcy – uprawnionego)
i dołączonych do niego dokumentów (akt zgonu Wnioskodawcy). Zaznaczyć przy tym trzeba, że choć Skarżąca
mogła mieć interes faktyczny w niniejszej sprawie, jako małżonka osoby, której przyznano świadczenie w wysokości
15.000 zł, a którego wypłata z pewnością wpłynęłaby na domowy budżet, jednakże tego rodzaju interes nie daje
żadnych uprawnień w postępowaniu administracyjnym dotyczących kształtowania jego przebiegu.
Z uwagi na powyższe WSA w Gdańsku uznał, że postanowienie Szefa Urzędu jest zgodne z prawem i oceny tej nie
zdołały podważyć zarzuty skargi. W tej sytuacji skarga zasługuje na oddalenie, na podstawie art. 151 PostAdmU.

Komentarz
W analizowanym rozstrzygnięciu WSA w Gdańsku zaprezentował pogląd na temat istotnych z procesowego punktu
widzenia kwestii, jakimi są interes prawny i interes faktyczny w postępowaniu administracyjnym. WSA w Gdańsku
podkreślił konieczność wyraźnego rozróżnienia tych dwóch konstrukcji i wskazał, że interes prawny oraz interes
faktyczny mogą ale nie muszą przysługiwać jednemu podmiotowi (osobie prawnej lub fizycznej). WSA w Gdańsku
przypomniał, że jedynie posiadanie interesu prawnego pozwala na występowanie w sprawie w charakterze strony,
a tym samym korzystanie z praw jej przysługujących. Natomiast interes faktyczny, choć z praktycznego punktu
widzenia może mieć duże znaczenie, nie powoduje przyznania jakichkolwiek uprawnień na gruncie procedury
administracyjnej.

Wyrok WSA w Gdańsku z 11.5.2021 r., II SA/Gd 39/21,